همبستگی ملی؛ تحفه کرونایی

خرداد: کرونا با خود فرصتی برای تقویت همبستگی اجتماعی به همراه داشت. نهادینه کردن و حفاظت از این همبستگی اجتماعی اما به عملکرد مسئولان بستگی بیشتری دارد که به طور مثال خواهد توانست، خود را در فراهم کردن زمینه برای ایفای نقش و اثرگذاری بیشتر نهادهای مدنی و سازمان های مردم نهاد در تصمیم و اجرا و نداشتن نگاه مقطعی به آن، نشان دهد.

به گزارش خرداد ،روزنامه ایران در گزیده ای از گفت و گو با کارشناسان سیاسی آورده است: دیگر گفتن از اینکه شیوع ویروس کرونا و تبعات نامطلوب آن یک پدیده جهان شمول است و میان فقیرو غنی، توسعه یافته و در حال توسعه، آسیایی و اروپایی و امریکایی تمایزی نمی گذارد یک گزاره بدیهی است. این امر بدیهی اما به تناسب راهبردهای مقابله ای اتخاذ شده و درس آموزی جوامع و حاکمان از واقعیت های رخ داده نتایج متفاوتی پیش رو گذاشته است. کرونا با خود ترس و تنگی نفس، مرگ و رکود به همراه آورد. اما در انبانه اش تحفه های ارزشمندی همچون تقویت همبستگی و انسجام اجتماعی نیز وجود داشت. کرونا مساله ای نبود که هیچ یک از افراد یا گروه و طبقات اجتماعی بتوانند دامن خود را برای آلوده نشدن به تبعات آن بالا بگیرند و عبور کنند. بحرانی نبود که آسیب هایش تنها متوجه مردم یا دولت ها  باشد و یک سوی این رابطه بتواند با راحتی خیال از زیر بار مسئولیت خود در مواجهه با آن شانه خالی کند و آن را مساله دیگری بداند.

این خاصیت مشکلات مشترک است که سبب می شود افراد و گروه ها در راستای کمک به حل مساله اختلافات پیشین را فراموش کنند یا حداقل برای مدتی کنار بگذارند. همچنان که در خلال این روند آنها می توانند به مفاهمه بهتری از یکدیگر دست پیدا کنند. درک متقابلی که چه بسا خود مبدا حل اختلافات گذشته قرار گیرد.

دست کم در درون مرزهای کشورمان آنچه رخ داده تا حدود زیادی حکایت از تحقق این همبستگی اجتماعی دارد. در حالی که پیش از این افزایش مشکلات بویژه در حوزه اقتصادی و ناخوش آمدن برخی تصمیم گیری ها به مذاق بخش قابل توجهی از جامعه این رابطه را به رابطه ای نامطلوب تبدیل کرده بود و نمود آن را می شد در شاخص هایی همچون کاهش مشارکت سیاسی، آنچنان که در انتخابات اسفند رقم خورد، ملاحظه کرد؛ ناگهان جامعه با بحرانی مواجه شد که از سویی جایی برای پررنگ کردن انتقادات و شکاف ها باقی نمی گذاشت و از سوی دیگر مجالی به بی تفاوتی نمی داد. زیرا مشخص نبود و نیست که کدام یک از افراد یا عزیزان شان مبتلا و قربانی بعدی ویروس مرموز می شدند.

تجمیع امکانات دولت و دیگر نهادهای حاکمیتی اگر چه مطلوب بود اما کافی نبود. این چنین شد که مردم چه منفردا و در گروه های کوچک و چه در قالب خیریه ها و سازمان های مردم نهاد برای کمک به تامین گوشه ای از ملزومات پا به میدان گذاشتند. همچنان که علی رغم برخی تفاوت دیدگاه ها و انتقادات تا حدود بسیار زیادی از تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا که تجمیعی از نمایندگان نهادهای حاکمیتی مختلف بود تمکین کردند.

به این ترتیب کرونا با خود فرصتی برای تقویت همبستگی اجتماعی به همراه داشت. نهادینه کردن و حفاظت از این همبستگی اجتماعی اما به عملکرد مسئولان بستگی بیشتری دارد که به طور مثال می تواند خود را در فراهم کردن زمینه برای ایفای نقش و اثرگذاری بیشتر نهادهای مدنی و سازمان های مردم نهاد در تصمیم و اجرا و نداشتن نگاه مقطعی به آن، نشان دهد.

مردم به اعتماد پاسخ مثبت می دهند

ناصر ایمانی (فعال سیاسی اصولگرا) : نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای جهان تغییرات زیادی در رفتار حکومت‌ها با شیوع ویروس کرونا وجود داشته، اما این تغییرات در برخی موارد تنها در کشور ما خود را به صورت پررنگ‌تری نشان داده است.

رفتار قوه قضائیه شاهد مثال خوبی است. در هیچ نقطه‌ای از جهان تصمیمی را که در دستگاه قضایی برای آزادی زندانیان گرفته شده در این حجم و گستره شاهد نبودیم.   نیمی از زندانیان در حالی با بخشنامه رئیس قوه قضائیه آزاد شدند که در آن زمان هیچ گونه اخباری مبنی بر آلوده شدن زندان‌های ایران به ویروس کرونا وجود نداشت. کدام حکومت در دنیا این کار را کرد؟ این تصمیم شامل زندانیان امنیتی و حتی برخی از زندانیانی که در روابط بین ایران و کشورهای دیگر حساسیت‌های زیادی در خصوص آنان وجود داشته - یعنی همان زندانیان دو تابعیتی - هم شد. حالا هم صحبت از این است که برخی از این زندانیان مشمول عفو شوند و دیگر به زندان بازنگردند. این تحول بسیار مهم و شاخص خوبی برای تغییر رفتار حکومت در ایران است. از این منظر، نوع تعامل حاکمیت با مردم هم دستخوش تغییرات زیادی شد و به نظر می‌رسد که ادامه‌دار هم خواهد بود. از حالا به بعد حکومت توجه بیشتری به اقشار آسیب‌پذیر دارد.  

این اتفاق به طور طبیعی می‌افتد که پس از این حکومت خود را موظف می‌داند مسیری را که رفته ادامه بدهد. ما الان این تعداد زندانی را آزاد کردیم. اتفاق بدی رخ نداد، ناامنی اجتماعی به وجود نیامد. این یک درس برای حکومت است که به غیر از جنبه تنبیهی جرم، اگر بخواهد می‌تواند تعداد زیادی از زندانیان را آزاد کند، در حالی که پیش از این همواره ترس و هراس زیادی حتی برای طرح این موضوع وجود داشت. فکر کنید که کرونایی وجود نداشت و روزنامه ایران در مقاله‌ای پیشنهاد می‌داد تا نیمی از زندانیان آزاد شوند. با چه مخالفت‌هایی مواجه می‌شد؟ آیا اساسا چنین کاری امکان پذیر بود؟ اما شد و اتفاقی هم رخ نداد. مردمی داریم که اگر به آنان اعتماد شود، پاسخ خوبی می‌دهند، اگر صداقت در رفتار حکومت ببینند بخوبی همکاری می‌کنند. آنان تا حالا هم همبستگی خوبی در مقابله با این ویروس داشته‌اند و سخاوتمندانه تمام مراسم های مذهبی و سنتی را کنار گذاشتند.  اینها برای حکومت سرمایه مهمی است. پس حکومت مردان بدانند که اگر صادقانه با مردم رفتار کرده و مشکلات را با آنان مطرح کنند، مردم هم همکاری خواهند کرد.

درد مشترک، جدا جدا حل نمی شود

آذر منصوری (عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت) : جهان در میانه بحرانی به غایت بزرگ گرفتار آمده است. نه تیری شلیک شده است و نه خانه و کاشانه ای به آتش جنگ و خشونت جدیدی مبتلا شده است. بلکه ویروسی که با چشم غیرمسلح دیده نمی شود، جان تک تک انسان ها را هدف گرفته و در انتخاب خود نه مرز جغرافیایی شمال و جنوب را می شناسد و نه فقیر و غنی و نه نژاد و رنگ و زبان. کرونا تبدیل به درد مشترکی شده است که همه این تفاوت ها و مرزها را در نوردیده است.

هر چند در دراز مدت این ویروس نیز مانند همه آسیب هایی که جوامع بشری را تهدید می کند، گروه ها و اقشار آسیب پذیر را بیشتر تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. اما تا اینجای کار کووید ۱۹درد مشترک همه جوامع است. وقتی درد جوامع به دردی مشترک تبدیل می شود، نیاز به درمان مشترک دارد. خاصه آنکه از وجوه تمایز فرهنگ و اعتقادات ما ایرانیان نیز بنی آدم در آفرینش از یک پیکر قلمداد شده است و بر مبنای همین باورهاست که باید بپذیریم در بحران ها آنچه پیش برنده و باعث کامیابی کشورها در عبور از آنها می شود توجه به این اصل مهم است که هیچ درد مشترکی جدا جدا درمان نمی شود. باید بپذیریم که در پاندمی کرونا اصل مهم این است که موفقیت یا شکست یک جامعه یا یک شهر در برابر این ویروس شکست یا موفقیت همه شهرها و جوامع محسوب می شود.

با این رویکرد و باور، این واقعیت بیش از پیش خود را به رخ می کشد که مهم ترین عامل صیانت از آحاد جامعه ایران توجه به اصل مهم همبستگی و انسجام ملی است. کرونا محلی برای دعواهای سیاسی باقی نگذاشته است. چرا که این بیماری جناح سیاسی و خودی و غیر خودی نمی شناسد و بر همین مبنا شکست آن نیاز به گذر از همه مرزهایی دارد که بیشترین آثار مخرب خود را بر حکمرانی خوب در کشور به جا گذاشته است.

اما نگرانی از آن جایی است که بحران کرونا، بحرانی است که حداقل تا امروز می توان گفت پایانی بر آن مترتب نیست. نه داوری قطعی برای آن پیدا شده است و نه واکسنی. از طرف دیگر جهش ویروس هایی از این نوع، نگرانی از پیدایش ویروس هایی از این دست را در آینده نیز بیشتر کرده است.

اعتماد عمومی به حد معقول رسیده

ابراهیم امینی (عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی) : بحث در مورد کرونا، بحث در خصوص سلامت انسان هاست. بیماری‌ای که چندین ماه کشور ایران و در واقع همه جهان را درگیر خود ساخته، طبیعی است که واکنش‌های مختلف مردم را هم در پی داشته باشد. شهروندان برای سلامت خود بیش از هر چیز دیگری ارزش قائل هستند و از هر راهی برای حفظ آن استفاده می‌کنند. آنچه که این روزها در کشورمان شاهد آن هستیم نوعی همبستگی اجتماعی و یک اتفاق مبارکی است. مردم وقتی احساس کردند کوچک ترین بی‌توجهی به نکاتی که از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا مطرح می‌شود، ممکن است سلامت خود و عزیزانشان را به خطر بیندازد، قرنطینه و فاصله اجتماعی را در پیش گرفتند. هرچند این رویه به نوعی نشان از همبستگی اجتماعی مردم دارد و سبب می شود که ترس ‌های ناشی از کرونا و هشدارهای مربوط به آنکه از سوی وزارت بهداشت مطرح می شود، آنان را در بسیاری از موارد به مشترکات فراوانی برساند اما اصل قضیه در جای دیگری است. آنچه که باعث همبستگی ملی می‌شود و اتفاقا منشا آن هم می‌تواند در همین روزهای کرونایی باشد، این است که بتوانیم اعتماد شهروندان را جلب کنیم. فضایی را به وجود بیاوریم که شهروندان احساس کنند آن اطلاعاتی که از سوی حاکمیت، مطرح می‌شود واقعی است، بعضی از مسائل را نمی‌پوشاند و هرجا هم نیاز بود به سوی مردم دست دراز می‌کند که به کمکش بیایند. مردم باید حاکمیت را نماینده واقعی خود بدانند و اعتقاد راسخی داشته باشند افرادی که کشور را اداره می‌کنند پاکدست بوده، دل در گرو خدمت دارند و به دنبال یک حکمرانی خوب هستند. این امر در دراز مدت واقع می‌شود. ای کاش دغدغه‌ای که نسبت به سلامتی خود و مردمان‌مان وجود داشته، پس از گذشت این اتفاق و در بقیه مسائل هم به همین شکل مورد توجه قرار گیرد. کرونا یک خطر جمعی بوده و نیاز به همکاری مشترک داشته است حال آنچه که حائز اهمیت است اینکه، این همبستگی و همکاری ادامه پیدا کند و بعد از اینکه این خطر هم مرتفع شد افراد، مرارت‌ها و خودخواهی را کنار گذاشته و براساس عقلانیت و وحدت ملی و مصلحت عمومی کشور، به اداره امور بپردازند. کینه ها رفع شود، پاکدستی در سرلوحه کارها قرار بگیرد و مهمتر از همه اینکه دیگر خبری از اختلاس و سوء استفاده نباشد.

درس آموخته های دوران کرونا

مجید فراهانی (رئیس شورای مرکزی حزب ندای ایرانیان) : تاریخ ایران در همه فراز و فرودهای سختی که پیش روی مردمان این سرزمین قرار داشته همواره شاهد آن بوده که ایرانیان توانسته اند با انسجام و همبستگی ملی از بوته آزمون ملی میهنی به سلامت عبور کنند و صفحات درخشان تاریخ ایران گواه این مدعاست. این همبستگی بویژه در سال های پس از انقلاب در برابر بحران های مختلفی همچون دست اندازی دشمن خارجی به مرزهای کشورمان، تحریم ها و مشکلات اقتصادی تحمیل شده و نیز در بحران های ناشی از حوادث طبیعی همچون سیل و زلزله خود را بروز داده است.  بر همین اساس درمقابله با بحران ناشی از همه گیری ویروس کرونا نیز عملا شاهد همراهی و همکاری ستایش برانگیز مردم در جهت حل بحران بوده ایم.

مردمی که با تصمیم های ستاد ملی مقابله با کرونا به عنوان یک نهاد حاکمیتی نهایت پذیرش و همکاری را نشان دادند. چنان که به طور مثال شاهد بودیم در کهن ترین رسم هزاران ساله ایرانیان مانند روز طبیعت که معمولا جای سوزن انداختن در پارک ها پیدا نمی شد، چگونه بواسطه اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا در هیچ جای کشور هیچ فردی بیرون خانه حضور پیدا نکرد و بالاتر از آن چگونه صاحبان کسب و کار در بازه زمانی قابل توجهی به نفع سلامت خود و هموطنان شان از کسب روزی حلال خود صرف نظر کردند.

جلوه های دیگر این همبستگی اجتماعی را در مواردی همچون کمک به ضدعفونی معابر، تولید ماسک و ملزومات بهداشتی و حضور گروه ها و نهادهای مردمی، شورایاران محلات، خیرین و امنای مساجد در میدان عمل شاهد بودیم. حضوری که نشان داد در مقابله با سختی ها و بحران هایی که نوعی رنج ملی را ایجاد می کنند مردم چگونه همکاری و از خودگذشتگی دارند و چگونه می توانند با اراده جمعی خود آن بحران را رفع و رجوع کنند.

یادمان باشد که بحران کرونا یک بحران سراسری، همه گیر، عمیق و طولانی مدت است لذا مردم بخوبی درک کردند که باید در مقابل چنین بحرانی عملکردی همبسته یکپارچه و همدلانه داشته باشند. با چنین جامعه ای دور نیست که ما در آینده نزدیکی شاهد پیروزی بر ویروس کرونا باشیم.

بحران ملی مشارکت ملی می طلبد

پرویز سروری: (فعال سیاسی اصولگرا) : در چند هفته نخست همه گیری جهانی ویروس کرونا کشور ما در راس فهرست بیشترین آمار مبتلایان قرار داشت؛ اما خوشبختانه به مرور از آن جایگاه تنزل کرد و جای خود را به برخی کشورهای غربی داد که بر مبنای تعاریف قدرت توقع می رفت عملکرد موفق تری در مقابله با کرونا داشته باشند.

آنچه این پیروزی نسبی و کاهش چشمگیر شیب رشد مبتلایان در ایران را محقق ساخت به باور من چیزی جز به نمایش درآمدن حد بالایی از همبستگی میان آحاد مردم و حاکمیت نبود. مدلی که در جهان کمتر نظیر داشت. حضور و مداخله مردم ایران برای کمک به مقابله با کرونا مثال زدنی و موجب افتخار بود؛ چنان که شاهد بودیم مردم به صورت فراگیر به عنوان عامل تعیین کننده در مقابله با این بیماری شرکت کردند. از تولید ملزومات پزشکی مانند ماسک و مواد ضد عفونی تا رسیدگی به حال کسانی که اقتصاد خانواده شان به علت خانه نشین شدن ضربه سختی خورده بود.   اگر این کمک ها نبود همه گیری کرونا می توانست در کشورمان به یک فاجعه خیلی جدی تبدیل بشود. اما مشارکت فعال مردم یکی از عوامل تاثیرگذار در جلوگیری از وقوع آن فاجعه شد.

از سوی دیگر در درون حاکمیت و در روابط میان قوا و دستگاه ها نیز شاهد تحقق همبستگی و هم افزایی خوبی بودیم. حضور و همکاری نیروهای نظامی اعم از ارتش، سپاه و نیروهای بسیج در مقابله با کرونا و کمک های آنها به دولت در حوزه بهداشت و درمان مثال زدنی بود و باعث شد بین دولت و نیروهای مسلح ارتباط بسیار نزدیک تری نسبت به گذشته ایجاد شود. همچنان که در کنار خیریه ها و سازمان های مردم نهاد نهادهای دیگری همچون بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و آستان قدس رضوی هم به میدان آمدند.

کووید ۱۹ در کنار همه تلخی هایش، اما این درس را برای ما به همراه داشت که برای حل مشکلات بزرگ هیچ راه و چاره ای بهتر از انسجام مردم، هماهنگی بین نهادهای حاکمیتی و همبستگی میان مردم و حاکمیت وجود ندارد شایسته است که این هم افزایی ها تداوم یابد.