15 نکته درباره پیروزی طالبان در افغانستان

رضا غبیشاوی

1- همیشه انسان فکر می کند عصر برخی چیزها گذشته؛ بعضی حرکت ها و اتفاقات، دیگر به تاریخ پیوسته اند و قابل تکرار نیستند. مثل کودتا و جنگ سنگر به سنگر یک گروه مسلح برای سیطره بر کشور و سرنگونی حکومت اما اینگونه نیست. کودتای ارتش در کشورهای مالی (افریقا) و میانمار و قتل رئیس جمهور هائیتی در اقامتگاهش نشان داد همچنان در عصر جدید هم با پدیده های قدیمی روبه رو هستیم. از جمله اینکه در مدت چند ماه، یک گروه مسلح با نیروهای کم و تسلیحات ساده اما با عقیده قوی، ایمان به هدف خود و خشونتی بزرگ، ابتدا شهرستان ها و مراکز استان ها را گرفتند و سپس به پایتخت رسیدند و به راحتی، رئیس جمهور فرار کرد و ارگ ریاست جمهوری فتح شد.

2- چرا حکومت ایران در برابر طالبان، سکوت حمایت آمیز دارد؟ پاسخ را می توان در 2 موضوع جستجو کرد.

اول - پیش بینی اینکه طالبان به سرعت دولت افغانستان را شکست می دهد و خود به قدرت می رسد و به عنوان واقعیت در همسایگی باید با آن تعامل کرد. عقل حکم می کند جمهوری اسلامی ایران با طالبان در ارتباط باشد تا بتوان از منافع خود حمایت کند.
دوم - احتمالا برای مسوولان ایرانی، شکست امریکا و خروج ارتش این کشور از افغانستان بر اینکه چه کسی در کابل حکومت می کند؛ اولویت دارد.

3- چرا کشورهای خاورمیانه در برابر طالبان، سکوت دارند؟

اول - مسوولان کشورهای خاورمیانه در دو گروه هم پیمان و مخالف آمریکا و از جمله ایران خوشحال خواهند شد اگر در نهایت نتیجه حمله نظامی امریکا به یک کشور منطقه و سرنگونی حکومت، استقرار ارتش خارجی و ایجاد دولت جدید در آن با شکست روبه رو شده و به افتضاح تمام عیار تبدیل شود تا این تجربه تکرار نشود.

دوم - برخی کشورهای خاورمیانه از گسترش دامنه آزادی های فرهنگی سیاسی اجتماعی در افغانستان ناراضی بودند و آن را تهدیدی علیه خود می دانستند. از این منظر، سرنگونی الگوی دموکراتیک افغانستان اتفاق خوشایندی است.

سوم - تعریف حکومت خوب در خاورمیانه بیش از آنکه مربوط به اقتصاد یا کیفیت دموکراسی باشد مربوط به حوزه ثبات و امنیت است. حکومت خوب، حکومتی است که بتواند امنیت و ثبات را در مرزهای خود حفظ کند. طالبان اگر نتواند اقتصاد و سیاست و فرهنگ را سامان دهد اما می تواند به جنگ داخلی پایان دهد و احتمالا ثبات و امنیت را سراسر کشور برقرار سازد.

چهارم - حکومت های خاورمیانه می توانند با توجیه وضعیت طالبان و افغانستان، هم سرکوب های سیاسی داخلی و نقض حقوق بشر را توجیه کنند هم ارزش آنها پیش مردم خود افزایش می یابد چون حداقل امنیت را برقرار می کنند و مانع از قدرت گیری افراط گرایان اسلامی هستند.

4- در جهان 4 کشور داریم که حکومت آنها "جمهوری اسلامی" است. ایران، افغانستان، پاکستان و موریتانی. البته هم اکنون حکومت جمهوری اسلامی افغانستان با تصرف کابل سرنگون شد. هر 4 کشور به 4 روش مختلف اسلام را حکومت و حکمرانی و قوانین خود دارند. نکته اینکه طالبان، با جمهوری اسلامی افغانستان مخالفت کردند و با سرنگونی آن، تلاش می کنند حکومت "امارت اسلامی افغانستان" را برپا کنند.

5- اقدام مسلحانه برای سرنگونی حکومت "جمهوری اسلامی" در یک کشور براساس تفسیر دینی، "افساد فی الارض و بغی" است و عامل آن، مفسد فی الارض و مجازات اعدام دارد و در کشوری دیگر، گروهی به نام تلاش برای اجرای قوانین اسلامی و برپایی حکومت اسلامی، علیه "جمهوری اسلامی" دست به اسلحه می برند و همزمان هم برای مصالحه با دولت، وارد مذاکره شدند.

6- آمریکا گرچه بزرگترین قدرت اقتصادی نظامی جهان است اما شکست پذیر است.

7- خروج یک باره ارتش امریکا از افغانستان و قبل از آن، مذاکره واشنگتن با این گروه، آنچنان اعتبار، مشروعیت و قدرت معنوی به طالبان داد که به یکی از عوامل اصلی پیروزی این گروه تبدیل شد.

8- انتخابات و تغییر دولت ها و رئیس حکومت در آمریکا همراه با داشتن اختیار تصمیم گیری و اجرا درباره موضوعات اساسی و اصلی از جمله مسائل نظامی، اجازه تصحیح و به روزسازی و از جمله عقب نشینی از اشتباهات را به دولت امریکا می دهد. اگر جرج بوش پسر همچنان در قدرت بود قطعا قادر به خارج کردن ارتش امریکا از افغانستان و عراق نبود.

9- داستان طالبان و ارتباط با ایران، دوباره داستان توصیف گروه های تروریستی و غیرتروریستی را مطرح می کند. سوال اساسی این است از نظر دولت یا حکومت ایران کدام گروه ها تروریستی هستند و کدام یک تروریستی نیستند؟ آیا فهرست گروه های تروریستی وجود دارد؟ شرایط ورود به این فهرست و خروج از آن چیست؟ آیا می توان گفت تروریستی بودن گروه ها نسبی است؟ جمهوری اسلامی افغانستان آن را تروریستی می دانست و جمهوری اسلامی ایران ان را تروریستی نمی داند یا تروریستی می داند و با آن قائل به گفتگو است؟ اگر گروه تروریستی به قدرت برسد دیگر تروریستی نیست؟

10- تکلیف رسانه در برابر تروریستی بودن یا نبودن گروه ها چیست؟ باید منتظر تغییر نظر حکومت بشوند یا خود مستقل تصمیم بگیرند؟ قطعا دوم

11- طالبان نامی است که دیگران می گویند اما طالبان، خود را "امارت اسلامی افغانستان" می داند و تلاش کردند "جمهوری اسلامی" افغانستان را سرنگون کنند و موفق هم شدند. تقابل "امارت اسلامی" و "جمهوری اسلامی" در افغانستان، جالب توجه است.

12- حکمرانی طالبان در افغانستان به ضرر حکومت جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. ضرر طالبان برای جمهوری اسلامی ایران بیش از حضور نظامی امریکا در افغانستان است.

13- مسوولان ایران بارها خواستار خروج امریکا از افغانستان بودند اما احتمالا فکر نمی کردند به این سرعت با خروج امریکایی ها، باید شاهد حضور طالبان در کابل باشند. درخواست ایرانی ها اجرا شد و امریکایی ها از افغانستان خارج شدند و نتیجه این شد. اگر امریکایی ها در افغانستان بمانند یا بروند در دو حالت مورد انتقاد مسوولان ایرانی هستند.

14- راه صحیح برای خروج امریکایی ها از افغانستان، کاهش تدریجی بود. به عنوان مثال در 10 سال هر سال 10 درصد از ارتش امریکا از افغانستان خارج می شد یا در 5 سال، هر سال، 20 درصد خارج می شدند. 20 سال هزینه هنگفت مالی و جانی امریکا در افغانستان با تصمیم نادرست، شکست خورد.

15- از نگاه دولت امریکا می توان گفت این کشور از ابتدا با دولت طالبان مشکلی نداشت بلکه به دنبال حمله به القاعده بود. چون دولت طالبان به القاعده پناه داده بود و حاضر به تحویل آنان به امریکا نبود مورد حمله ارتش امریکا قرار گرفت.

حمله امریکا به القاعده هم موفقیت آمیز بود. اسامه بن لادن، جانشین و دیگر رهبران این گروه را کشتند و القاعده، تضعیف شد. ضمن اینکه در جهان حدود 200 کشور وجود دارد و قرار نیست امریکا مسوولیت همه کشورها را برعهده داشته باشد. افغانستان تحت حکومت طالبان هم تنها کشور جهان نیست که حقوق بشر به ویژه حقوق زنان و آزادی های سیاسی فرهنگی در آن رعایت نمی شود.