ممنوعیت نکاح در قرابت سببی

ازدواج یکی از سنت‌های پسندیده در اسلام است که در روایات به آن تاکید زیادی شده است. اما این امر مقدس گاهی ممنوعیت‌هایی نیز دارد. یکی از آن‌ها ممنوعیت ازدواج همزمان با دو خواهر است. در قرآن کریم و به تبع آن در قانون مدنی جمهوری اسلامی، محارم را به سه دسته محارم نسبی، محارم سببی و محارم رضاعی تقسیم کرده است. خواهر همسر که جزو محارم سببی محسوب می‌شود، در شرایطی ازدواج با آن ممنوع است. 

طبق قانون ازدواج همزمان با دو خواهر حرام است و در شرایطی حتی ممکن است که این ممنوعیت ابدی باشد. البته برخلاف ازدواج با دیگر محارم که حرام ابدی است، ممنوعیت ازدواج با خواهر همسر موقتی بوده و در شرایطی می‌تواند به وقوع بپیوندد. اگر این ازدواج طبق شرایط مندرج در قانون باشد، ایرادی بر آن وارد نیست. 

در ادامه به قوانین مربوط به حکم ازدواج با دو خواهر در شرع و قانون خواهیم پرداخت. 

ازدواج همزمان با دو خواهر در قانون

قانون مدنی ما از شرع اسلام تبعیت می‌کند؛ بنابراین ازدواج همزمان با دو خواهر را جزو موانع ازدواج به شمار آورده است. در قانون به محارم سه گانه اشاره شده و در مورد ازدواج با خواهر زن که خویشاوند سببی محسوب می‌شود، اظهار نظر کرده است. 

قانون مدنی در ماده 1048 به این مورد پرداخته و بیان کرده: «جمع بین دو خواهر، ممنوع است، اگرچه به عقد منقطع باشد.» بنابراین نظر قانون درباره ازدواج همزمان با دو خواهر همان نظر شرع است و تفاوتی میان ازدواج دائم و موقت و محارم سببی یا رضاعی بودن دو خواهر وجود ندارد. 

در چه شرایطی مرد می‌تواند با خواهر همسر خود ازدواج کند؟

ممنوعیت ازدواج با خویشاوندان سببی گاهی دائم است و گاهی موقت. ازدواج با مادر زن برای مرد و ازدواج با پدر شوهر برای زن به صورت دائمی ممنوع است. اما برخی ممنوعیت‌ها موقت هستند، مانند ممنوعیت ازدواج با دو خواهر. بنابراین مرد تحت شرایطی می‌تواند با خواهر همسر خود ازدواج کند. اما این شرایط چیست؟

ممنوعیت ازدواج با دو خواهر در واقع دارای یک محدوده زمانی خاص است. یعنی تا زمانی که عقد ازدواج بین زوجین همچنان وجود داشته باشد و به دلیل طلاق یا فسخ در ازدواج دائم یا انقضای مدت و بذل مدت در ازدواج موقت، عقد آن‌ها از بین نرفته باشد، ازدواج با خواهر همسر ممنوع است. 

بنابراین مرد بعد از طلاق زن، می‌تواند با خواهر او ازدواج کند. البته یک نکته مهم در این خصوص وجود دارد و آن اینکه در طلاق رجعی، حکم ممنوعیت ازدواج تا پایان دوره عده زن همچنان باقی است. 

طلاق رجعی به طلاقی گفته می‌شود که مرد می‌تواند در زمان عده به همسر خود رجوع نماید. در این صورت طلاق باطل شده و آن‌ها می‌توانند دوباره در کنار یکدیگر زندگی نمایند.  بنابراین اگر مرد بخواهد با خواهر همسر خود ازدواج کند که همسرش فوت شده یا در دوران عده بعد از طلاق قرار دارد؛ باید منتظر بماند تا این دوران تمام شود و سپس اقدام به ازدواج نماید. 

ممنوعیت ازدواج با خواهر زن به طور دائم

یکی از مواردی که ممکن است در ازدواج با خواهر زن به وجود بیاید این است که مرد نسبت به خواهر زنش حرام ابدی شود. اگر شرایطی که منجر به حرام شدن ابدی یک ازدواج بین آن‌ها پیش بیاید، ممکن است چنین اتفاقی برای ازدواج با خواهر زن نیز رخ دهد. 

قانون مدنی در مواد 1050، 1051 و 1054 به این موارد اشاره کرده است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. 

در ماده 1050 چنین آمده است: «هر کس زن شوهردار را با علم به وجود علقه زوجیت و حرمت نکاح و یا زنی را که در عده طلاق و یا در عده وفات است با علم به عده ‌و حرمت نکاح برای خود عقد کند عقد باطل و آن زن مطلقا بر آن شخص حرام موبد می‌شود» 

در ماده بعدی همین قانون بیان می‌کند که اگر مرد بداند زن در عده همسر خود است اما نداند که ازدواج با وی باطل است. با او ازدواج کرده و نزدیکی هم بین آن‌ها واقع شده باشد، در این صورت نیز آن‌ها بر همدیگر حرام ابدی می‌شوند. 

در ماده 1054 قانون مدنی در ادامه شرایطی که منجر به حرمت ازدواج می شود، بیان می‌کند که «زنا با زن شوهردار یا زنی که در عده رجعیه است موجب حرمت ابدی است.» بنابراین اگر مرد با خواهر همسر خود که در عده طلاق رجعیه خود است، مرتکب زنا شود؛ باعث حرمت ابدی میانشان خواهد شد. 

قوانین گفته شده در بالا بر اساس این احتمال است که خواهر همسر مرد، متاهل باشد. اما اگر خواهر زن وی مجرد باشد، نظر قانون چیست؟

از آن جایی که قانون و شرع هیچ حکمی در خصوص ازدواج همزمان با خواهر زن مجرد یا زنا با او بیان نکرده است؛ هر چند که ازدواج و زنا با خواهر زن ممنوع و حرام است اما موجب حرمت ابدی بین آن‌ها نخواهد شد. البته در این خصوص باید نظر علمای دینی را نیز جویا شد.

آیا رضایت زن در ازدواج با خواهر زن تاثیر دارد؟

در قانون مدنی، در خصوص ازدواج با برخی از نزدیکان سببی مانند برادر زاده یا خواهر زاده زن، شریط رضایت همسر اول را گذاشته است. یعنی اگر مرد بخواهد با برادر زاده یا خواهر زاده زن خود ازدواج نماید، حتما باید رضایت همسر اول خود را داشته باشد. 

حال ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا ازدواج با خواهر زن نیز مشمول همچین حکمی می‌شود و مرد در صورت رضایت زن اول می‌تواند به طور همزمان با خواهر او ازدواج کند یا خیر؟

در پاسخ باید گفت که حکم ازدواج همزمان با دو خواهر هم در قرآن و هم در قانون مدنی به طور مطلق ذکر شده است. بنابراین اگر ازدواج همزمان با چنین شرطی جایز بود، حتما به آن اشاره می‌شد. لذا باید گفت که رضایت زن اول هیچ تاثیری در ازدواج همزمان با خواهر زن نداشته و همچنان ممنوع است.