چرخش استراتژیک اعراب؛ برنامه بلندپروازانه‌ قطب نفت دنیا برای صادرات انرژی پاک

صنعت نفت در آستانه تحولی بزرگ است، تحولی که روند کاهشی تولید و مصرف طلای سیاه را در پی خواهد داشت؛ بنابر پیش‌بینی‌های صورت گرفته، این تحول در ۳۰ سال آینده اتفاق خواهد افتاد و تا قرن آینده دیگر نه تنها خبری از نفت، بلکه خبری از سایر سوخت‌های فسیلی نیست.

گفتنی است که همه‌گیری کرونا در سال‌های اخیر به این تحول سرعت بخشیده‌است؛ عصر جدید با قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی و بیکاری همراه شد و حداقل به طور موقت، تقاضای افزایش یافته را از بین برد؛ در آستانه این تحولات، کشورهای زیادی از سراسر دنیا سعی کرده‌اند که با سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های انرژی پاک، خود را با این گذار همراه کنند و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز از این رقابت جا نمانده‌اند.

کشورهای حاشیه خلیج فارس هیدروژن را جایگزین نفت می‌کنند

در سال‌های اخیر، چندین کشور عربی از جمله مصر، عمان، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، الجزایر و مراکش پروژه‌های جدید و جاه طلبانه تولید هیدروژن سبز را آغاز کرده‌اند. این توسعه نشان‌دهنده اهمیت روزافزون منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در تولید و صادرات هیدروژن سبز جهانی در سال‌های آینده است؛ افزایش تقاضای جهانی برای هیدروژن، فرصتی برای کشورهای منطقه برای گسترش سهم بازار و نفوذ خود در بخش انرژی پاک است. علاوه بر این، این تغییر به سمت تولید هیدروژن سبز، کشورهای تولیدکننده نفت را در دوران پس از اتمام ذخایر انرژی فسیلی قرار می‌دهد و به عنوان یک استراتژی آماده‌سازی بلندمدت عمل می‌کند.

علاقه کشورهای عربی به تولید هیدروژن با افزایش تقاضای جهانی برای این منبع توجیه می‌شود. نمونه‌ای از افزایش تقاضا، هدف اتحادیه اروپا برای تکیه بر هیدروژن برای ۱۴ درصد از نیازهای انرژی خود تا سال ۲۰۵۰ است. در فوریه ۲۰۲۳، کمیسیون اروپا یک برنامه حمایتی را برای تشویق سرمایه‌گذاری در تولید و حمل و نقل برقی مبتنی بر هیدروژن معرفی کرد.

کنگره ایالات متحده یک بسته حمایتی ویژه ۳۶۹ میلیارد دلاری را در آگوست ۲۰۲۲ تصویب کرد که مشوق‌های مالیاتی مختلفی را برای کسب و کارهایی در نظر گرفته‌است که به کاهش روند تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند، این بسته شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ذخیره‌سازی، حمل و نقل و مصرف هیدروژن است.

بریتانیا نیز استفاده از هیدروژن را به عنوان جایگزینی برای گاز طبیعی در گرمایش و پخت و پز در نظر دارد؛ دولت بریتانیا قصد دارد تا ۳۰ درصد مصرف را به هیدروژن اختصاص دهد و برای دستیابی به این هدف، در حال بررسی گزینه‌هایی برای تغییر کاربری خطوط لوله گاز طبیعی برای انتقال هیدروژن و مصرف آن است. دولت بریتانیا قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به ۱۰ گیگاوات برق از هیدروژن تولید کند که هم‌راستای با تعهد خود به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است.

بنابر آخرین آمارهای ارائه شده، تا سال ۲۰۲۲، بیش از ۲۴۰ میلیارد دلار در بیش از ۶۸۰ پروژه جهانی هیدروژن سرمایه‌گذاری شده‌است که نشان دهنده افزایش ۵۰ درصدی سرمایه گذاری در مقایسه با سال ۲۰۲۱ است.

غول‌های نفتی به دنبال حفظ تخت پادشاهی

درحالی که رقابت جهانی برای جایگزینی انرژی پاک شدت گرفته‌است، کشورهای حاشیه خلیج فارس در تلاش‌اند تا جایگاه خود، به عنوان اولین صادرکنندگان سوخت در دنیا را حفظ کنند؛ در صدر این کشورها نیز عمان قرار دارد. در سال ۲۰۲۲، عمان هدفی را برای دستیابی به "صفر خالص" و به حداقل رساندن انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰ اعلام کرد و شروع به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در ترکیب انرژی داخلی خود کرد. بر اساس تجزیه و تحلیل آژانس بین المللی انرژی، عمان در مسیر تبدیل شدن به ششمین صادرکننده بزرگ هیدروژن در جهان و بزرگترین صادرکننده در خاورمیانه تا سال ۲۰۳۰ است.

در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس، عربستان سعودی نیز برنامه بلندپروازانه‌ای برای گسترش سهم انرژی‌های پاک در سبد انرژی‌اش دارد؛ عربستان سعودی برنامه دارد تا سال ۲۰۶۰ به انتشار خالص صفر دست پیدا کند و کاهش انتشار کربن به میزان بیش از ۲۷۸ میلیون تن در هر ساعت تا سال ۲۰۳۰ را در برنامه‌های خود دارد و از طرف دیگر قصد دارد ظرفیت تولید داخلی از انرژی های تجدیدپذیر را تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۵۰ درصد افزایش دهد و به کاهش ۳۰ درصدی انتشار جهانی متان به عنوان بخشی از تعهد جهانی متان کمک کند.

امارات متحده عربی نیز که یک کشور بزرگ تولیدکننده نفت است، به سرعت در حال گسترش استفاده از انرژی‌های پاک است و سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه سوخت هیدروژن، زیرساخت‌های وسایل نقلیه الکتریکی، نیروگاه‌های خورشیدی و سایر پروژه‌های حامی انتقال انرژی پاک انجام داده‌است. در سال ۲۰۲۱، امارات متحده عربی از برنامه "Net Zero ۲۰۵۰"، برنامه‌ای ۶۰۰ میلیارد درهمی برای سرمایه‌گذاری در منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر طی سه دهه آینده، رونمایی کرد، گفتنی است که امارات متحده عربی اولین کشور خلیج فارس بود که متعهد به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ شد.

چه بر سر کشورهایی که از قافله عقب می‌مانند، خواهد آمد؟

سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ، گاز طبیعی، بنزین و گازوئیل باعث انتشار آلودگی هوای سمی و انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود که باعث تغییرات آب و هوایی می‌شود. تغییرات اقلیمی نه تنها به طور مستقیم سلامت ما را به خطر می‌اندازد، بلکه پاکسازی آلودگی مضر ازن و ذرات را نیز دشوارتر می کند.

با استفاده از شاخص‌های توسعه بانک جهانی، نشان داده شده‌است که استفاده از انرژی به شدت با هر جنبه قابل تصور توسعه مرتبط است. ثروت، سلامت، تغذیه، آب، زیرساخت‌ها، آموزش، حتی خود امید به زندگی به شدت و به طور قابل توجهی با مصرف سرانه انرژی مرتبط است و به تبع کشوری که از قافله عقب بماند و نتواند خود را با جریان توسعه همراه کند در آینده در تامین انرژی به مشکل خواهد خورد و از روند توسعه عقب خواهد ماند.