رییس بعدی صداوسیما در زمین سوخته

فصل دوم سریال ستایش از معدود سریال های جدید است که به طور هفتگی روی آنتن شبکه سه می رود. این شبکه بعد از نوروز، خط و هفت سنگ را در نوبت پخش دارد. شبکه سه هم مثل دیگر شبکه ها برای بعد از ماه مبارک رمضان گزینه ای ندارد. مدیر جدید با آنتن خالی چه خواهد کرد؟

«کمبود بودجه» فصل مشترک گفته های این چند سال مسئولان تلویزیون و برنامه سازان رسانه ملی است. همه نگرانند و در عین حال دست از کار برنمی دارند؛ تلویزیون اصرار دارد علاوه بر کارهای فعلی، پروژه های جدیدی ساخته شود و تهیه کنندگان هم تلاش می کنند با ترفندهای مختلف کارها را به سرانجام برسانند. کارهایی که فرجام شان حتما در دوره مدیریت بعدی خواهد بود. میراث سازمان صداوسیما برای رئیس بعدی اش چیست؟ آیا مسئولان شرایط فعلی را به گونه ای مدیریت کرده اندتا متولیان بعدی با مشکلات معقول تری روبرو باشند؟ چرا به همه داشته هایشان چوب حراج زده اند؟

یک فلاش بک کوتاه

شرایط نامناسب اقتصادی کشور در چند سال اخیر، خیلی زود تاثیرش را بر صداوسیما گذاشت. این سازمان وابستگی زیادی به بودجه دولت دارد اما دولت دهم از تامین آن عاجز ماند و همین سرسلسله مشکلات بعدی تلویزیون شد. درست یک سال پیش و در مراسم افتتاحیه دو شبکه تماشا و سلامت بودت که عزت الله ضرغامی از شرایط نامناسب مالی گلایه کرد و از پروژه هایی گفت که به خاطر نبود بودجه تعطیل شده اند. رئیس سازمان صداوسیما با مطایبه به تهیه کنندگانی که مدت ها است منتظر تامین مالی اند گفت: «بنشینید تا بودجه بیاید!»

چوب حراج بر داشته ها

از شوخی پرمعنای ضرغامی یک سال می گذرد. همان زمان گزاره هایی از سوی کارشناسان مطرح بود. اینکه با تهیه کنندگان طلبکار تسویه حساب شود و بودجه ها به پروژه های معلق تعلق گیرد یا سازمان همچنان رویه قبلی را ادامه دهد و بدجه ها را به ساخت پروژه های تازه اختصاص دهد؟ تلویزیون راه میانه ای را با تاکید بر گزاره دوم برگزید. او بخشی از بدهی ها را صاف کرد و در عین حال ترجیح داد آنتنش خالی نماند؛ حتی د راوج نداری برای ماه محرم سریال جدید داشت. در برهه هایی هم چند سریال خوب را به طور شبانه روی آنتن فرستاد و ابایی از تداخل آنها نداشت اما نقش تلویزیون در فاصله یک ماه مانده به پایان سال بُرید. این شب ها فقط سریال «عصر پاییزی» روی آنتن است و فصل دوم «ستایش». دومی به صورت هفتگی پخش می شود و اولی در جذب مخاطب چندان موفق نبوده. در این وانفسا «سرزمین کهن» که می توانست برگ برنده تلویزیون شود، به طرز عجیبی به حاشیه رفت و مسئولان سازمان هم تا الان نتوانسته یا نخواسته اند مشکل را مدیریت کنند. عدم مدیریت داشته ها باعث شده که در شرایط برزخی و کم سابقه، مدیران مصرانه تاکید کنند که همه شبکه ها سریال نوروزی داشته باشند. این در حالی است که تجربه نشان داده فقط یکی دو سریال در این ایام گل می کنند و مابقی زیاد به چشم نمی آیند؛ وانگهی آنتن همه شبکه ها در نوروز به لحاظ برنامه های ترکیبی آنقدر متنوع است که نبود سریال مناسبتی در همه شبکه ها به چشم نیاید.

برهوت بعد از رمضان

با چوب حراجی که تلویزیون بر داشته هایش زده، همه سریال ها با پایان ماه مبارک رمضانتمام می شوند. به این آمار سرانگشتی که از لابلای گفته های مدیران به دست آمده دقت کنید: شبکه یک بعد از نوروز معراجی ها، گذر از رنج ها و معمای شاه را روی آنتن می فرستد. شبکه دو کیمیا (سریال مناسبتی رمضان) و راه شیری را در نوبت پخش دارد. شبکه سه هفت سنگ و خط را پخش خواهد کرد. شبکه تهران هم که چیزی در چنته ندارد. حالا تصور کنید مدیران بعدی شبکه ها چه چیزی برای پخش خواهند داشت؟

هزینه شبکه های جدید

به سطور ابتدایی گزارش و بحث گله ضرغامی از کمبود بودجه سازمان برگردیم. رئیس گله را در حال افتتاح دو شبکه جدید عنوان می کند و این (تلویحا) یعنی مدیریت مالی اولویت مسئولان نیست. از قضا بعد از مدتی صدای خیلی ها از رویش جدید شبکه های دیجیتال درآمدکه چرا در شرایط نامناسب اصرار به راه اندازی شبکه های تازه است؟ این شبکه ها برای ادامه کار (ولو در سطح نازل) بخشی از بودجه سازمان را به خود اختصاص می دهند. طبعا مسئولان بعدی با حجم تازه ای از ردیف های مالی مواجه هستند و چاره ای جز کنار آمدن با این مشکل ندارند. شاید بتوان جشنواره پرخرجی مثل جام جم را حذف کرد و لااقل با بودجه ای کمتر سامان داد اما نمی توان در برخورد با شبکه های پرطمطراق جدید از گزینه «حذف» استفاده کرد. یعنی بازی دو سر باخت برای مدیر جدید، تعطیلی به معنای ناکارآمدی تلقی می شود و ادامه هم یعنی افزایش هزینه ها.

ساخت سریال با هزینه های شخصی

«امیدوارم شب عیدی شرمنده بازیگران نشویم.» این جمله تازه ترین واکنش یکی از تهیه کنندگانی است که با هزینه شخصی برای تلویزیون سریال ساخته و منتظر پرداخت اقساط است. مجید اوجی که این روزها مشغول تهیه سریال نوروزی شبکه تهران یعنی «ما فرشته نیستیم» است هفته پیش عنوان کرد: «فکر می کردند می توانند هزینه این پروژه ها را بدهند اما نتوانستند. در نهایت ما تلاش می کنیم سختی ها را با هم تحمل کنیم.»

در چند سال اخیر و بعد از تشدید بحران مالی صداوسیما، خیلی از تهیه کنندگان با هزینه شخصی و از طریق جذب اسپانسر فیلم و سریال شان را کلید می زنند و در ادامه در چند قسط طلب شان را وصول می کنند. پروسه دریافت بودجه گاهی تا دو سال هم طول می کشد. از جمله تهیه کنندگانی که به این شیوه کارتشان را به سرانجام رسانده اند و برخی هنوز از سازمان طلب دارند می توان به مسعو ردایی (انتخاب اول، تهران پلاک یک)، محمد هاشمی اصل (آوای باران)، سید کمال طباطبایی (بچه های نسبتا بد)، عصر پاییزی (جمال شیرمحمدی) و ... به اینها بیفزایید تله فیلم هایی که برخی از آنها قرار است نوروز پخش شوند. با شرایط مالی سازمان به هیچ عنوان نمی توان به وصول طلب تهیه کنندگان در دوران مدیریت فعلی خوش بین بود. نتیجه: مواجه شدن مدیران جدید با حجم انبوهی از طلبکارانی کهع از جیب شان خرج کرده اند و دخل خالی سازمان.

سریال هایی برای بیلان کاری

در برهه ای فهرست بلندبالایی از پروژه های فاخر رسانه ای نام برده شد که دست تلویزیون حسابی خالی بود و از آن به عنوان پر کردن بیلان کاری و رزومه مدیریتی یاد شد. طبیعی ترین واکنش بعد از دیدن انبوه فهرست سریال های الف ویژه (میلیاردی) این است که چرا تمام انرژی بر یکی دو اثر معطوف نمی شود؟

این روزها تلویزیون چندین پروژه فاخر در دست دارد که البته همگی در مرحله ابتدایی، تحقیق و نگارش هستند و در فاصتله کوتاه پایان مدیریت مسئولان کنونی با معجزه هم به سرانجام نمی رسند. مدیران بعدی با فهرست بلندبالایی از قرارداد و پیش قرارداد مواجه خواهند شد که طبعا نمی توانند از پس تامین هزینه های آنها بربیایند در حالی که عوامل سازنده با گذشت مدت ها و داشتن قرارداد خود را محق می دانند از اساسی ترین مشکل مدیران بعدی همین تولیدات میلیاردی است.

شهید چمران (جلیل سامان)، پوریای ولی (مسعود جعفری جوزانی)، شهید باکری (احمد مرادپور)، حماسه میشان (بهرام بهرامیان)، مردان دره گرگ (جمال شورجه درباره شهید بروجردی)، حضرت موسی (ع) (فرج الله سلحشور)، دستی بر ثریا (محمدحسین لطیفی درباره خواجه نصرالدین طوسی)، سلمان فارسی (داوود میرباقری)، حضرت ابوطالب (ع) (حسن میرباقری)، فصل بی پروایی (فریدون جیرانی)، آخرین دربار، آخرین شاه (ابوالقاسم طالبی) از جمله این پروژه ها است.

تلویزیون در کنار پروژه هایی که سفارش داده، چند سریال هم در حال ساخت دارد. طبیعتا با آنها هنوز تسویه نشده و بخش عمده ای از آن منوط به گذر زمان طولانی است. علاوه بر سریال های نوروزی (پایتخت 3، خوب، بد زشت، روزهای بد در، یادداشت های یک زن خانه دار و ما فرشته نیستیم) معمای شاه، کیمیا، هفت سنگ، خط، گذر از رنج ها و رنگ شک از جمله سریال های در دست ساخت هستند. مدیران بعدی برای پر کردن آنتن لاجرم نیازمند سریال های جدید هستند، از برنامه های ترکیبی هم که نمی توان گذشت. این هم دیگر چالش اساسی مدیران بعدی است.

تعداد بالای طلبکاران

پول من کو؟ این جمله از حالت طلبکاری تبدیل به استیصال شده؟ فقط هم دیالوگ تهیه کنندگان نیست. عوامل سازنده سریال ها و تله فیلم ها فقط به گفتگوهای رسانه ای برای رسیدن به دستمزدشان دل خوش کرده اند. به تناوب در رسانه های مختلف می توان رد این جمله را پیدا کرد. مطمئنا این سوال حالا حالاها ادامه خواهد داشت. بزرگترین مشکل تیم جدید مدیریت سازمان، پاسخ به این سوال و تلاش برای صاف کردن این بدهی هنگفت است. حال واقعا تلویزیون برای پرداخت بدهی هایش چقدر پول لازم دارد؟ این سوالی است که برای یافتن آن زیاد تلاش کردیم و روایت های مختلفی شنیدیم. میانگین گفته ها و موثق ترین عدد بدهی 300 میلیاردی سازمان است که با سفارش های جدید، هر روز به میزان آن افزوده می شود.

بازی مدیر بعدی در زمین سوخته

رئیس فعلی چطور می تواند در این شرایط پیچیده، مشکلات را حل کند و کلید ریاست را با کمترین مشکل به شخصی دیگر واگذار کند؟ رئیس بعدی، سازمان عریض و طویل صدا و سیمات را در چه شرایطی تحویل می گیرد؟ اصلا اراده ای برای آماده کردن بستر مناسب برای رئیس بعدی هست؟ این سوالی است که برای پاسخش چند ماهی باید صبر کرد.