راهکاری برای تغییر معادلسازی «زیرموشی» برای «موس پد»؛
معادلسازی مکانیکی، زبان روز فارسی را کاریکاتوری نکند
واژه‌هایی که خلق و در فرهنگستان تصویب می‌شود، بیشتر غیرکاربردی و بعضاً خنده‌دار است؛ اتفاقی که روز گذشته با اعلام گروهی از واژگان مورد تأکید ویژه اصحاب نظر قرار گرفته و به حرمت حضور برخی بزرگان، درباره‌اش موضع رسانه‌ای در پیش نگرفته و نمی‌گیرند و اتفاقاً همین مراعات‌ها، آفت ادبیات فارسی شده است.
برخی از واژه‌هایی که به تازگی از سوی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی تصویب شد بار دیگر منجر به وارد آمدن نقدهایی درباره شیوه جایگزینی واژه‌های فارسی به جای واژه‌های انگلیسی شده و در این زمینه مدل جایگزینی واژه‌ها به طور جدی به چالش کشیده شده اما برای تغییر این وضعیت چه راهکاری می‌توان پیش روی فرهنگستان قرار داد تا ورای نقد این واژه‌سازی‌ها رفت؟
به گزارش خرداد و به نقل از تابناک، فرهنگستان زبان و ادب فارسی بخشی از تازه‌ترین واژه‌های مصوب خود را معرفی کرد که اگرچه گروهی از این واژگان قابل پذیرش است و اساساً برخی این واژگان در زبان عموم جاافتاده اما برخی از این واژه‌ها قابل هضم نیست و بعید است در زبان فارسی نیز جا بیافتد، کما اینکه بسیاری از واژگان مصوب فرهنگستان در چند دهه اخیر نتوانست جای خود را در زبان عامه مردم و حتی در ادبیات مکتوب باز کند و تلاش‌های مسئولان فرهنگستان نیز نتوانست موثر واقع شود.
مهمترین نهاد شکل‌دهنده رسم الخط و ادبیات فارسی در وسعت جغرافیای سیاسی کشورمان به رغم حضور شمار چشمگیری از چهره‌های فرهنگی برجسته در ترکیب رسمی‌اش، کمترین خروجی مفید و جدی را در این دوران داشته و همین خروجی نیز نتوانسته تغییر محسوسی در ادبیات فارسی ایجاد کند، تا آنجا که در نهایت برای تغییرات سراغ کتاب‌های درسی دوره دبیرستان رفته‌اند و برخی تغییرات مصوب فرهنگستان را در این نقطه اعمال کرده‌اند؛ تغییراتی که بخش‌هایی از آن قابل هضم نیست.
در گروه واژه‌گزینی فرهنگستان، نزدیک به 70 کارگروه تخصصی واژه‌گزینی با همکاری بیش از 350 استاد و کارشناس و متخصص در حوزه‌های گوناگون علوم و فنون فعالیت دارند. هر کارگروه پس از گردآوری پیکره واژگانی خود، برای هر واژه پرونده‌ای به نام کاربرگه تشکیل می‌دهد که در آن اطلاعاتی از قبیل واژه بیگانه به زبان انگلیسی و زبان‌های دیگر، تعریف واژه، منشأ زبانی و ریشه‌شناختی واژه، ترکیبات و مشتقات و واژه‌های مرتبط با آن، معادل‌های به‌کاررفته در برابر این واژه در زبان فارسی، مقوله دستوری و جز آن درج شده اما علی‌رغم این پروسه اعلام شده، نوع تغییرات مصوب بعضاً عجیب و اسباب مزاح می‌شود.
معادل‌های مصوب در پایان هر سال به صورت فرهنگ منتشر و برای آگاهی علاقه‌مندان و کارشناسان، در وب‌گاه فرهنگستان درج می‌شود و تا سه سال، در صورت دریافت پیشنهادها و معادل‌های بهتر، قابل تغییرند اما حقیقت امر آن است که اکثر این واژه‌ها تغییر نمی‌کند و اساساً سازوکارِ فعالی برای جذب پیشنهادات عموم مردم و به طور خاص دانشجویان و فارغ التحصیلان ادبیات برای جایگزینی واژه‌های قبلی وجود ندارد.
نخستین عامل جا افتادن معادل فارسی یک واژه انگلیسی، سرعت عمل در معادل سازی پیش از تثبیت واژه انگلیسی در گفتمان فارسی است. بواقع زمانی که یک پدیده جدید شکل می‌گیرد، باید پیش از فراگیری و ورود به ایران، فرهنگستان زبان فارسی معادل سازی کند و وقتی مردم برای ترجمه نام یک ابزار یا عبارت نوظهور غیرفارسی به لغت نامه مراجعه کردند، معادل فارسی‌اش در لغتنامه‌های انگلیسی به فارسی موجود باشد، نه اینکه با سرعت حلزون واژه سازی‌ها صورت پذیرد و جامعه که با اصل واژه اخت شده، معادل فارسی اش را پس بزند.
