نگاه نشریه امریکایی به کتاب جنجالی درباره شاه مخلوع

سرویس بین الملل خرداد: روزنامه "واشنگتن پست" در مطلبی به کتاب تازه نوشته شده درباره محمدرضا پهلوی پرداخته است. این مطلب یکی از پرخواننده ترین مطالب روزنامه واشنگتن چست در روزهای اخیر بوده است. 

به گزارش خرداد، "نازیلا فتحی" خبرنگار پیشین نیویورک تایمز در تهران در فاصله سال های 1999 تا 2009 میلادی درباره کتاب "سقوط از اسمان؛ آخرین روزهای شاهنشاهی پهلوی در ایران" نوشته "اندرو اسکات کوپر" می نویسد:"آخرین پادشاه ایران در سال 1979 میلادی فرار کرد. او به عنوان شاهی شناخته شده که صفات بیرحمی و ترسو بودن را به طور یکجا دارا بوده است. نزدیک به چهار دهه پس از مرگ او کتابی تازه منتشر شده که چهره ای متفاوت از او را ارائه می دهد و با لحنی دلسوزانه درباره سلسله پهلوی نوشته شده است. کوپر در این کتاب سعی کرده با استفاده از اسناد دولت کارتر، مصاحبه با نزدیکان شاه و دستیاران او و رهبران انقلابی و هم چنین تحقیقات خود با استناد به اسناد محرمانه به پرسش های مطرح شده درباره انقلاب ایران پاسخ دهد. کوپر کارشناس خاورمیانه است و پیش تر کتاب "پادشاهان نفت: چگونه امریکا، ایران و عربستان سعودی توازن قوا در خاورمیانه را تغییر دادند" را نوشته بود. این کتاب روایتی قانع کننده در مورد مردی را ارائه می دهد که مردد و متزلزل بود". 

فتحی درباره این کتاب می نویسد:"شاه در سال 1941 میلادی پس از آن که بریتانیایی ها و شوروی پدرش رضا پهلوی را مجبور به کناره گیری از قدرت کردند به سلطنت رسید. او از دو تحول مهم سیاسی جان سالم به در برد و در اوایل دهه 60 میلادی با استفاده از درآمد بالای نفت تلاش کرد تا در راستای مدرنیزه کردن ایران گام بردارد. اقشار مذهبی اما از دست او ناراحت بودند و او را به غربگرایی متهم می کردند. فعالان کمونیست و ملی گرا از او انتقاد می کردند و می گفتند که ثروت و قدرت را تنها در میان اطرافیان نزدیک به خود توزیع کرده است. پلیس مخفی سرکوبگر در آن دوران با مخالفان سیاسی برخورد می کرد". 

او اشاره می کند که کوپر در کتابش می نویسد که بذر سقوط شاه در سال 1977 میلادی کاشته شد. کوپر استدلال می کند پس از آن که عربستان سعودی با نفت ارزان خود بازارهای نفتی را اشباع کرد درآمدهای نفتی ایران کاهش یافت و کارگران ناراضی از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ مهاجرت کردند. کوپر اشاره می کند که سیاست های غربگرایانه شاه در حوزه اجتماعی با خلق و خوی اقشار مذهبی در ایران سازگار نبود و باعث ایجاد بسیج توده ای در برابر او شد. او اشاره می کند که با این اصلاحات شاه نقش خود در قانون اساسی که همانا صرفا یک پادشاه بود را نادیده گرفت. او می نویسد که محاسبات غلط قدرت های غربی و اختلالات اقتصادی نیز دست به دست هم دادند تا رژیم پهلوی ساقط شود". 

نویسنده این کتاب در ادامه اشاره می کند که ورود ویلیام سولیوان سفیر امریکا به تهران در تابستان سال 1977 میلادی خبر خوبی برای شاه نبود. کوپر در این باره می نویسد:"او حساسیت کمی به فشارهای وارده بر شاه در داخل ایران از خود نشان داد. سولیوان حتی درباره سقوط احتمالی شاه در مقابل اعضای دربار و دوستان و مشاوران جوک می گفت. او نگرانی های رهبران مذهبی میانه رو از تقویت موضع مخالفان رژیم پهلوی را نادیده می گرفت. او معتقد بود که نگرانی آنان از سقوط احتمالی رژیم پهلوی بی دلیل بود و تحقق چنین سناریویی را ناممکن می دانست. 

کوپر هم چنین در این کتاب مدعی شده است که شاه قصد داشت با نزدیکی به امام موسی صدر در مقابل حضرت امام (ره) از او استفاده کند. او در کتاب خود می نویسد که شاه با اعزام نماینده ای به آلمان غربی برای دیدار با امام موسی صدر در ماه های منتهی به انقلاب ایران موافقت کرد. او اشاره می کند که یک هفته پیش از آن امام موسی صدر به طرابلس رفته بود تا به گفته او با شهید بهشتی مشاور وقت حضرت امام (ره) دیدار کند اما هرگز بازنگشت". 

نازیلا فتحی در ادامه گزارش خود از این کتاب می نویسد:"از نظر کوپر برای شاه ملی گرایی همانند یک مذهب بود و تا پایان حکومتش نیز بر این باور بود. 

پیش از این "خرداد" گزارش دیگری را از روزنامه "نیویورک تایمز" درباره این کتاب جنجالی منتشر کرده بود.