بازتاب تنش در روابط تهران – ریاض همزمان با مناسک حج در رسانه ها

سرویس بین الملل خرداد: در میان نشریاتی که به موضوع تنش در روابط تهران - ریاض پرداخته اند روزنامه امریکایی "کریستین ساینس مانیتور" با اشاره به این که ایران عربتسان سعودی را مقصر اصلی عدم تامین امنیت برای زائران ایران می داند می نویسد:"پس از حوادث مرگبار سال گذشته در جریان حج ایران زیارت مکه را برای زائران آن کشور با هدف ارتقای امنیت جانی آنان ممنوع کرد. به جای آن زیارتگاه های مذهبی شیعیان در عراق با سیلی از زائران مواجه شده اند. مقام های سعودی گفته بودند که جانباختگان حج 800 نفر بوده اند با این حال، تعداد پیکرهای بازگشته از آن کشور بیش از دو هزار نفر تخمین زده شده اند که بیش از 400 نفر از آنان را زائران ایرانی تشکیل می دادند. یک شهروند ایرانی به "اسوشیتدپرس" گفته است:"در جریان سفر کسانی را می دیدم که بر روی صندلی چرخدار آمده بودند. کسانی هم بودند که در آن جمعیت بودند در جایی که فضایی برای نفس کشیدن شان وجود نداشت. این حادثه مرگبارترین حادثه از سال 1990 میلادی به این سو بود زمانی که 1.426 زائر در فاصله میان مکه و منا جان خود را از دست دادند". 

به گزارش خرداد، این روزنامه در ادامه می افزاید:"مقام های ایرانی می گویند که بیش از 4500 نفر در خلال فاجعه سال گذشته جان خود را از دست دادند. آنان عربستان سعودی را علت اصلی قصور در تامین امنیت جانی زائران معرفی کرده اند. در این میان، ماه مه گذشته وزارت کشور عربستان سعودی اعلام کرد که مرکز فرماندهی امنیتی مشترکی را متشکل از هزاران افسر و افراد ناظر و با 18 هزار دوربین و نیروی واکنش سریع برای  مواجهه با بحران جدی و فوری تشکیل داده است. کارکنان آموزش دیده نیز می توانند با انواع زبان ها صحبت کنند. ارتقای سطح امنیتی با سرمایه گذاری 100 میلیارد دلاری با هدف گسترش گردشگری مذهبی در عربستان سعودی و متنوع کردن حوزه های درآمدی آن کشور انجام می شود که می خواهد اقتصادش را از حالت تکیه صرف بر درآمدهای نفتی خارج کند. اما برای ایران این موضوع کافی نیست. به نظر می رسد زائران ایرانی از این پس به جای زیارت مکه به زیارت کربلا بروند که مکانی مقدس در عراق است. این اقدامات تنش میان عربستان سعودی وی ایران را افزایش داده است. مقام عالی رهبری ایران اخیرا مقام های سعودی را متهم کردند که عامل جانباختن زائران ایرانی هستند. این در حالیست که مقام های سعودی به ایرانیان تهمت هایی را وارد ساختند که با محکومیت ایران مواجه شد". 

این روزنامه در ادامه می افزاید:"عکاظ" از منابع خبری محلی عربستان سعودی مدعی است که ایران قصد دارد مناسک مذهبی حج را سیاسی کند. روابط دیپلماتیک میان دو کشور از زمان اعدام یک روحانی شیعه توسط عربستان سعودی و حمله نیروهای خودسر به سفارت عربستان در تهران تیره تر از گذشته شده است". 

نشریه "نیشن" پاکستان  نیز با انتشار گزارشی ضمن ابراز تاسف از تنش ایجاد شده در روابط میان دو کشور مهم مسلمان در منطقه ضمن انتقاد از اظهارات اخیر مفتی سعودی علیه ایرانیان می نویسد:مفتی اعظم اعلام کرد که ایرانیان مسلمان نیستند. او خود را نماینده اسلام واقعی می داند. این بیانیه در ماهیت خود نژادپرستانه و تبعیض آمیز بود. احتمالا مفتی اعظم اسلام را با خانواده سلطنتی عربستان سعودی یکی دانسته است. مفتی اعظم نقشی مانند پاپ در مذهب کاتولیک را دارد اظهارات او می تواند تاثیر گذار باشد. خوشبختانه یا متاسفانه عبدالعزیز الشیخ اکنون نمی خواهد خطبه حج امسال را ایراد کند او اعلام کرده این موضوع مربوط به سلامت اوست نه بیانیه جنجال برانگیزی که صادر کرده است ! اکنون ایرانیان به سادگی در نبرد کلامی پیروز شده اند و یک رهبر معنوی سعودی به سادگی موقعیت خود را با کنار گذاشتن کلامی یک ملیت از حیطه جهان اسلام از دست داد. شاید مقام عالی رهبری ایران حق داشته باشند. با چنین رفتاری مقام های سعودی نشان داده اند که صلاحیت مدیریت مراسم جهانی حج را ندارند. پیش از این نیز مقام های سعودی پس از درگیری های مسلحانه میان عربستان و یمن ورود زائران یمنی به مکه را ممنوع کرده بودند. محدود کردن مسلمانان از هر ملیتی در کلمه یا در عمل خیانت به میراث پیامبر (ص) است. 

نشریه "اکونومیست" نیز با انتشار گزارشی اشاره می کند که به نظر می رسد الهیات مذهبی و ژئوپولیتیک با یکدیگر در منطقه آشفته خاورمیانه در هم آمیخته اند و فرقه گرایی نتایج وخیمی را برای آن به همراه آورده است. این نشریه نیز با اشاره به اظهارات سخیف عبدالعزیز الشیخ مفتی سعودی در این باره که ایرانیان مسلمان نیستند می نویسد:"روحانی ارشد سعودی این ادعا را با صراحت بیان کرد. این تنشی بی سابقه در روابط میان دو کشور در طول سه دهه گذشته است. مقام عالی رهبری ایران در تاریخ دهم سپتامبر اشاره کردند که جانباختن دست کم 464 ایرانی در جریان مناسک حج به دلیل بی کفایتی حاکمان و مسئولان سعودی بوده است. ایران می گوید که حج امسال برای ایرانیان ایمن نخواهد بود. "ولی نصر" رییس دانشکده مطالعات پیشرفته بین المللی در دانشگاه جانز هاپکینز در امریکا از این موضوع به عنوان بدترین بحران در روابط میان دو قطب شیعه و سنی و روابط ایران و عربستان یاد کرده است. او می گوید که در این میان تفاوت های مذهبی باعث تشدید منازعه شده است برای مثال، ایرانیان باورمند از این موضوع عصبانی هستند که چرا مقام های سعودی درباره کفن و دفن اجساد پس از حادثه در حج تعلل به خرج داده اند و اصل اسلامی کفن و دفن سریع را نقض کرده اند. در همین حال اظهارات مفتی سعودی علیه ایرانیان و غیر مسلمان خواندن آن ها می تواند باعث افزایش تنش میان شیعیان و سنی ها در همه جا غرب آفریقا تا مالزی شود. ولی نصر اشاره می کند که در این میان به نظر می رسد االهیات و ژئوپولیتیک بر روی هم تاثیرگذا هستند. او اشاره می کند که عوامل این جهانی از جمله جنگ داخلی در سوریه و یمن و طرفداری ایران و عربستان سعودی از هر یک از طرفین درگیر خود سبب شده است تا تنش میان دو کشور افزایش یابد. از سوی دیگر توافق هسته ای ایران و امریکا سبب شده تا عربستان سعودی احساس ناامنی کند و در مقابل ایران ظهور داعش را مرتبط با حمایت برخی از دولت های سنی از جمله عربستان سعودی می داند". 

اکونومیست اما در ادامه اشاره می کند که علیرغم تنش در روابط میان دو کشور اقداماتی برای نزدیکی بیش تر شیعه و سنی انجام شده اند و در این باره می نویسد:"برای مثال، اواخر ماه گذشته بود که یک گردهمایی بنی المللی متشکل از دانشمندان مسلمان با هدف کاهش اختلافات و شکاف های میان مکاتب مختلف اسلامی برگزار شد. هدف از برگزاری این گردهمایی نزدیک کردن بیش تر نحله های مسلمان برای مبارزه علیه تروریسم بود. نکته جالب آن است که روسیه و نه حتی چچن میزبان این نشست بود. در وهله اول این ابتکار عملی شایسته از سوی روسیه بود. اما واقعیت آن است که این نشست علیه افراطی گرایی در قرائت از مذاهب بود. در این نشست ریاست دانشگاه الازهر مصر حضور داشت اما هیچ مقام مذهبی ای از عربتسان سعودی حضور نیافته بود. این جلسه با مشارکت ایران سبب کاهش اعتبار مذهبی عربستان سعودی شد. در آن نشست شیخ مصری علیه دیدگاه محافظه کارانه افراطی و برداشت های افراطی از اسلام صحبت کرد و موجب شد تا نقش معنوی و مذهبی مصر در جهان اسلام به خصوص در میان اهل تسنن ارتقا یابد و جای عربستان سعودی را بگیرد". 

اکونومیست در  پایان اشاره می کند که در همان حال، به نظر می رسد که همزمان با کاهش نقش امریکا در خاورمیانه روسیه درصدد برامده تا مشارکت فعالی در حوزه امور کشورهای مسلمان داشته باشد".