عربستان و گذار از آل سعود به آل سلمان
خرداد: پادشاه عربستان دیروز در اقدامی ساختارشکنانه فرزندش را به عنوان ولیعهد این کشور معرفی کرد. این تصمیم را برخی کودتای آرام و قبیله ای و شماری سناریویی آمریکایی برای مدیریت سعودی می دانند.
به گزارش ایرنا، اعلام ولیعهدی فرزند پادشاه سعودی رخدادی بود که در میان روزنامه های امروز یکم تیرماه بازتاب گسترده ای داشت. امروز تحلیل و گزارش های مختلف درباره تغییرات در ساختار حکومتی عربستان و همچنین گمانه زنی برای انتخاب شهردار تهران محورهای مهم مورد توجه مطبوعات قرار گرفت.
**بازی شطرنج قدرت در عربستان با مهره چینی ملک سلمان
«ملک سلمان بن عبداالعزیز» پادشاه عربستان سعودی، دیروز فرزندش «محمد بن سلمان» را به عنوان ولیعهد جدید و جانشین «محمد بن نائف» برادرزاده خود معرفی کرده است؛ موضوعی که محور اصلی مورد توجه روزنامه های امروز بود و برخی از آن به عنوان نوعی کودتا نام بردند.
در همین راستا، روزنامه «ایران» زیر عنوان «کودتای مخملین ملک سلمان علیه آل سعود» نوشت: صبح دیروز ملک سلمان با صدور فرمانی، با برکناری محمد بن نایف، پسر 57 ساله برادرش از سمت ولیعهدی، ضمن زیرپا گذاشتن سنت دیرینه جانشینی در عربستان و کلید زدن کودتای مخملی علیه محمد بن نایف، محمد بن سلمان، پسر خود را به این سمت منصوب کرد.
به گزارش ایران، خبرگزاری رسمی عربستان سعودی (واس) با اعلام این خبر نوشت، «هیأت بیعت» که متشکل از 34 نفر از پسران و نوه‌های شناخته شده ملک عبدالعزیز، بنیانگذار عربستان سعودی است، درباره تغییر ولیعهدی از محمد بن نایف به محمد بن سلمان رأی‌گیری کرده و با 31 رأی موافق این تغییر را تأیید کرد. اما خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی نوشت، تصاویری که رسانه‌های سعودی پخش کرده و از آن به‌عنوان نشست هیأت بیعت و رأی دادن به تغییر ولیعهد نام بردند، مربوط به دوسال قبل و تأیید ولیعهدی محمد بن نایف است.
روزنامه «آرمان» هم زیر عنوان لرزه در ریاض» آورد: پادشاهی عربستان گرچه به عنوان کشوری با مشی وهابی و خوانش خشک از اسلام شناخته شده است، اما در طول دهه‌های گذشته سیاستی محافظه‌کارانه در منطقه خاورمیانه و جهان در پیش گرفته بود. با این‌همه، ولیعهد جدید از همان روزهای آغازبه‌کار به خانه‌تکانی در دکترین مدیریت پادشاهی پرداخت.
روزنامه «شهروند» انتصاب ولیعهدی محمد بن سلمان را « دموکراسی سعودی!» عنوان کرد. «پادشاه آل یهود» عنوانی بود که روزنامه «فرهیختگان» برای تغییرات صورت گرفته در عربستان انتخاب کرد.
روزنامه «کیهان» هم از «محمد بن سلمان مهره جدید آمریکا در عربستان» نام برد و نوشت: سرانجام آمریکا با مداخله مستقیم و بر خلاف ادعاهای واشنگتن در مورد دموکراسی، ولیعهد سعودی را برکنار و مهره جدید خود یعنی محمد بن سلمان را از طریق ملک سلمان جانشین وی کرد.
روزنامه «بهار» این تغییرات بی سابقه در ساختار قدرت آل سعود را «شبه کودتا» خواند که سنت پادشاهی در عربستان راتغییر داده است. به گزارش بهار، اقدام ملک سلمان بن عبدالعزیز، تمام قاعده‌های بازی قدرت در این کشور را به هم ریخت و برای اولین بار سنت پادشاهی را دگرگون کرد چراکه پسر جانشین پدر شد در حالی که طبق سنت قدیمی منصب پادشاهی عربستان تا پیش از فوت تمامی فرزندان پسر بنیانگذار پادشاهی سعودی از برادر بزرگتر به برادر کوچکتر به ارث می‌رسد البته با کارهایی که ملک سلمان تاکنون کرده بود انتظار کودتا در کاخ آل سعود هم می‌رفت.
روزنامه «دنیای اقتصاد» هم انتصاب های جدید در عربستان را به «پاکسازی مسیر سلطنت پسر سلمان در عربستان» تعبیر کرد. به نوشته این روزنامه، ملک سلمان، پادشاه عربستان، فرزند خود محمد را به‌عنوان ولیعهد برگزید. به این ترتیب او نه تنها از میان دو ولیعهد یکی را به‌عنوان وارث بعدی تاج و تخت برگزید بلکه سنتی را پایه گذاشت که براساس آن پادشاهی در نسل فرزندش دوام خواهد یافت. محمد بن‌سلمان علاوه بر ولایتعهدی پست‌های معاون نخست‌وزیر و وزیر دفاع را هم در دست خواهد داشت که «شورای بیعت» نیز با 34 رای موافق و 31 رای مخالف این تغییر را پذیرفت.
**تحلیل روزنامه ها از خانه تکانی آل سعود
تغییر ولیعهد عربستان از سوی پادشاه این کشور، در میان یادداشت و سرمقاله های روزنامه های امروز برجستگی داشت و مطبوعات از پیامدهای این انتصاب در داخل عربستان و منطقه نوشتند.
در این باره، عنوان سرمقاله روزنامه «شرق»، «شاهزاده جوان یک گام تا تخت پادشاهی» بود که در این تحلیل می خوانیم: درتحولاتی که از زمان به‌قدرت‌رسیدن سلمان در جریان است-با هر معیار و ضابطه‌ای ارزیابی شود-بر‌هم‌خوردن سنت‌های خاندان آل سعود به طور انکار‌ناپذیری قابل رؤیت است؛ زیرا هنوز سه فرزند ذکور از عبدالعزیز در قید حیات هستند و در خانواده‌ای که معمولا سن پادشاه و ولیعهد بالای ٧٠ سال بود، انتخاب یکی از این سه به ولیعهدی به طور طبیعی اتفاقی معمول بود. ملک سلمان به طور آشکاری این سنت را بر هم زد و ابتدا برادر خود مقرن را کنار گذاشت و دو نفر از نسل سوم خانواده آل سعود را که اتفاقا هر دو جوان بودند، به ولایتعهدی اول و دوم گمارد و اینک در چارچوب سناریویی که باید با دقت آن را مورد مداقه قرار داد، فرزند سی‌ویک‌‌ساله خود را به بالاترین منصب قدرت خاندان سعودی ارتقا داده است.
در بخشی دیگر از این سرمقاله می خوانیم: مدیریت تحولات منتج به اتفاق اخیر را به‌هیچ‌وجه نمی‌توان در چارچوب تحولات داخلی این پادشاهی تحلیل کرد و انتخاب محمد بن سلمان را احتمالا باید در چارچوب سناریویی آمریکایی و برای مدیریت آینده این کشور مورد ارزیابی قرار داد و به نظر می‌رسد حضور محمد بن سلمان، با طراحی قبلی بازیگران ذی‌مدخل در تحولات عربستان صورت گرفته است. شاید تشبیه سناریوی کنونی عربستان با آنچه آمریکا در اردن انجام داد، مقایسه‌ای مقرون به صحت باشد.
«بدعت چالش‌برانگیز» هم عنوان یادداشت سردبیر روزنامه «جهان صنعت» بود که در این یادداشت می خوانیم: هنگامی که به همت لورنس قبایل گوناگون آل‌سعود متحد شدند تا ملک عبدالعزیز در 1932 پادشاهی سعودی را بنیان بگذارد یعنی در طول 85 سال گذشته، براساس وصیت او، قدرت همواره در میان پسران تنی‌اش دست به دست شده است تا جایی که امروز، ملک سلمان آخرین فرزند ذکور او، در این پادشاهی به عنوان «ولی امر» حکومت می‌کند. اینک و در شرایطی که ملک سلمان از شرایط جسمی و روحی مناسبی برخوردار نیست، انتخاب پسر ارشد او محمدبن‌سلمان به عنوان ولیعهد اول، در واقع نوعی «بدعت» در ساختار 85 ساله پادشاهی سعودی به حساب می‌آید که می‌تواند تحولات ساختاری بعدی را در پی داشته باشد.
در سرمقاله روزنامه «وقایع اتفاقیه» با عنوان «شبه کودتا در تغییر ولیعهد سعودی» به قلم «صباح زنگنه» آمده است: جاذبه های قدرت در راس هرم حاکمیت سعودی عربستان، اقدامی کودتاگرانه تلقی می شود.برای نخستین بار در تاریخ چند دهه اخیر عربستان، راس هرم در اختیار یک شخص واحد قرار می گیرد که به صورت منفرد و تکروانه، حاکمیت را قبضه کرده است.
روزنامه «قانون» هم در یادداشتی، این تغییرات را «تغییر ولیعهد برای کاهش فشار جهانی» قلمداد کرد و نوشت: تصمیم تغییر ولیعهد که توسط ملک سلمان گرفته شده، می‌تواند به طور ظاهری یک فضای جدید و فرصت تازهای را برای کشور عربستان در سطح منطقه و جهان بهوجود بیاورد تا آنها با اعمال تصمیمات تازه و اتخاذ سیاستهای جدید، موقعیتی را برای خود ایجاد کنند که از فضای نامطلوبی که امروز رژیم حاکم بر این کشور در آن دست وپا میزند خارج شوند.
«بن سلمان، آمریکا و ایران» هم عنوان سرمقاله روزنامه «آفتاب یزد» بود. در این یادداشت آمده است: وجود ترامپ که خود از روحیه ماجراجویانه، سطحی نگر و خودمحوربین برخوردار است باعث شده تا نگاه آمریکا نیز به سمت محمدبن سلمان باشد. به رقص واداشتن آقای ترامپ و یک قرارداد 400 میلیارد دلاری در دیدار اخیر ترامپ و پادشاه عربستان، یقینا نقش موثری برای روی کار آمدن بن سلمان داشته است چون ترجیح ترامپ بن سلمان است. وضع آشفته‌ای در عربستان به وجود آمده است و در این وضع آشفته اکنون پرسش اینجاست که آیا تنش‌های این کشور با ایران، با روی کار آمدن بن سلمان تندرو بیشتر خواهد شد؟ باید در پاسخ گفت مهم این است که کشور ما نسبت به اقدامات کوته فکرانه طرف مقابل چه موضع و چه روشی در پیش بگیرد تا بهانه‌های کمتری به دست آنها بدهد.
روزنامه «خراسان» در یادداشت امروز خود به «پیامدهای کودتای آرام در خاندان سعودی» اشاره کرد و نوشت: دوران قدرت بی منازع محمد بن سلمان اکنون آغاز شده است. جوانی که هر چند حمایت های آمریکا و اسرائیل را پشت سرخود دارد اما حجم بالایی از مخالفان و افراد ناراضی در داخل و خارج از کشورش به او نگاه می کنند. هرچند بن سلمان چهره ناشناخته ای نیست اما متغیرهای منطقه ای و بین المللی و مجموعه رفتارها و اقدامات پیش روی ولیعهد جدید مجال را برای اندیشیدن بیشتر درباره پرسش های مطرح شده باز می کند.
**انتخاب شهردار آینده از درون شورا یا بیرون آن؟
گمانه زنی ها درباره تعیین شهردار جدید پایتخت همچنان ادامه دارد. در این باره، روزنامه «همدلی» در گزارشی «اولین تصمیم قاطع شورای پنجم» مبنی بر این که هیچ یک از اعضا در چهارسال عضویت، مسوولیت دیگری به عهده نمی‌گیرند، عنوان نخست قرار داد. به گزارش همدلی، با این‌که اعضای پنجمین دوره شورای شهر تهران هنوز به طور رسمی کار خود را شروع نکرده‌اند، این روزها اظهارنظرها و ماحصل جلساتی که توسط آنها مخابره می‌شود، بسیار خبرسازتر و جنجالی‌تر از جلسات اعضایی است که حدود یک ماه دیگر به پایان دوره کاری‌شان باقی مانده است.آخرین جلسه مربوط به صبح روز چهارشنبه 31 خرداد بود که به موجب آن، این خبر فوری از قول «زهرا نژادبهرام»، در رسانه‌ها مخابره شد که «هیچ یک از اعضای شورا در این چهارسال، مسوولیت دیگری به عهده نمی‌گیرند»
در ادامه این گزارش می خوانیم: توافقی که صورت گرفت، هم نخستین تصمیم قاطع شورا را رقم زد و هم مُهر پایانی بود بر تمام حاشیه‌ها تا شهروندانی که به لیست امید رای داده بودند، خیالشان راحت شود که «هیچ‌یک از اعضای منتخب مردم در لیست امید، از شورا خارج نخواهند شد».با این تصمیم انتخاب یکی از اعضا به عنوان شهردار منتفی است.
روزنامه «اعتماد» هم با طرح این پرسش که « جانشین قالیباف کیست؟» نوشت: از گزینه‌های مختلفی برای حضور در ساختمان شهرداری تهران نام برده می‌شود که در بین آنها نام‌هایی همچون «محمد علی نجفی»، «محمود حجتی»، «حسین مرعشی»، «حبیب‌الله بی‌طرف»،«رضا اردکانیان» و «محسن هاشمی» بیش از دیگران شنیده می‌شود. البته در روزهای گذشته تحولات سیاسی و جلسات و نشست‌های اعضای منتخب شورای پنجم که درنهایت باید تا حدود دو ماه و نیم آینده شهردار را انتخاب کنند، به گونه‌ای بوده که یکی از گزینه‌ها یعنی «محسن هاشمی» از دور خارج شده است.
«بهشت در انتظار شهردار» هم عنوان گزارش روزنامه «ابتکار» بود که در این گزارش آمده است: دوماه دیگر تا آغاز کار شورای شهر پنجم زمان باقی است و اگرچه براساس قانون، اعضا شورای شهر وظیفه انتخاب شهردار را به عهده دارند، اما این مسئله از چنان اهمیتی برخوردار شده که تقریبا روزانه شایعاتی در این باب مطرح و روز دیگر تکذیب می‌شود. از جمله شایعات، حضور یا عدم حضور محسن هاشمی، سرلیست امید شورای شهر در جایگاه شهرداری بود؛ عده‌ای آن را خلاف میثاق‌نامه می‌‌دانستند و برخی دیگر محسن هاشمی را بهترین گزینه برای شهری خواندند که در سال‌های اخیر بحران مدیریت شهری را به جد تجربه کرده است.
