به گزارش خرداد ،این بخشی از صحبت‌های مدیر دفتر موسیقی و سرود صداوسیماست درباره تفاوت‌های موسیقی‌های تولیدی این سازمان با موسیقی‌هایی که در جامعه شنیده می‌شود. او معتقد است که امروز بر خلاف باور عمومی محدودیت‌های صداوسیما در حوزه موسیقی بیشتر ذهنی شده است تا عینی.
محمد باقر معلم مدتی است که مدیریت دفتر موسیقی و سرود سازمان صداوسیما را برعهده دارد و با وجود تغییرات کلانی که با روی کار آمدن علی‌عسکری در سطح مدیران سازمان ایجاد شد، همچنان در این دفتر مشغول به کار است.
*****
متن کامل مصاحبه ایسنا با محمدباقر معلم، مدیرکل دفتر موسیقی و سرود سازمان صداوسیما به شرح زیر است:
بدون اقتصاد، نمی‌توان در حوزه فرهنگ کاری انجام داد
معلم با بیان اینکه «انجام کارهای فرهنگی نیازمند در نظر گرفتن معیارهای گوناگونی است»، خاطرنشان کرد: کارهای فرهنگی مجموعه‌ای به هم‌تنیده از شاخصه‌های مختلفی همچون اقتصاد، مدیریت، شرایط جامعه و ... است و به همین خاطر هم در حوزه فرهنگ باید معیارهای مختلفی برای انجام یک پروژه در نظر گرفته شود؛ معیارهایی که تاثیرگذار هستند، ولی در عین حال صاحب همه‌ی تاثیرها هم نیستند.
«برای انجام کارهای فرهنگی باید حتماً پول باشد. طبیعی است که بدون اقتصاد، نمی‌توان در حوزه فرهنگ کاری انجام داد. پول برای تولید فرهنگی لازم است، اما شرط کافی نیست؛ چراکه مدیریت در حوزه فرهنگ امری چندوجهی است. صد نکته غیرحسن (در واقع غیربودجه) برای مقبولیت در این وادی لازم است که باید همه جمع شوند تا گوی بیان توان زد. به طور کلی کار در شرایط اقتصاد مقاومتی دشوارتر است، تأمل و تدبر بیشتری نیاز دارد و به همین دلیل مدیریت منابع در این دوره لازمه انجام هر کاری است. منظورم منابع مالی و انسانی است. بسیاری تصور می‌کنند در اقتصاد مقاومتی باید بیشترین توجه به حوزه‌ی مالی باشد، در حالی که در این شرایط توجه به منابع انسانی حتی بیش از منابع مالی ضرورت دارد.»
«منابع انسانی بالاترین سرمایه‌ی هر سیستم و مجموعه است. شناخت نیروی انسانی، طبقه‌بندی و سطح‌بندی کیفی این نیروها کمک شایانی به فرآیند توزیع کار می‌کند؛ در نتیجه کارها درست و اصولی توزیع و طبعا هر کاری توسط کاردان خود انجام می‌شود. در واقع سپردن هر کاری به دست اهلش، یکی از مهمترین رویکردها در اقتصاد مقاومتی است که هم کیفیت نتیجه را تضمین می‌کند و هم از هدر رفتن سرمایه جلوگیری می‌کند. متاسفانه در حوزه فرهنگ خاصه در دوره اقتصاد مقاومتی به این مسائل کمتر توجه می‌شود و یکی از مهمترین ضعف‌ها در حوزه‌ی فرهنگ همین عدم توجه به چرخه تولید آثار است، لذا می‌بینید برخلاف آن قول مشهور، بارها از یک سوراخ گزیده می‌شویم.»
به دلیل مشکلات مالی تولید انبوه انجام نمی‌شود
مدیر دفتر موسیقی و سرود سازمان صداوسیما همچنین درباره انتقادهایی که مبنی بر عدم حضور برخی افراد در شوراهای این مرکز مطرح می‌شود، گفت: موسیقی هنری تخصصی است و به همین خاطر هم در شورای موسیقی نمی‌توان از غیر موزیسین بهره گفت. لذا هر که در ذیل عنوان شورای موسیقی در هر کجا که دعوت می‌شود حتما از شمار اهالی همین هنر است. به همین جهت در مقام مقایسه می‌بینیم که پنجاه تا شصت درصد شورای موسیقی سازمان صداوسیما همانند شورای موسیقی ارشاد است؛ یعنی بسیاری از افراد در هر دو شورا مشترکند. لذا این انتقاد در کلیتش قدری تنگ نظری است و بیشتر جنبه فردی و شخصی دارد تا جمعی. بر همین اساس ممکن است کسی یا کسانی منتقد باشند که در شورای سازمان من یا فلان آدم حضور نداریم که اگر هم‌اکنون شخص بخصوصی را مدنظر دارید، می‌توانیم درباره‌اش گفت‌وگو کنیم، ولی قطعاً همه کسانی که در شورای موسیقی سازمان هستند در حوزه موسیقی صاحب پایه و مایه و تخصصند و البته افرادی متعهد در این عرصه بشمار می‌آیند.»
«در عین حال این را هم عرض کنم طبیعی است که در سال‌های مختلف بنا بر سیاست‌هایی که در نظر گرفته می‌شود بخش‌های متفاوتی از یک موضوع بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. اینکه به سایر بخش به همان اندازه توجه نمی‌شود به این معنی نیست که آنها اصلاً وجود ندارند. در این شرایط ممکن است برخی از اهالی رسانه انتقاد کنند که افرادی که در دوره‌های پیشین در شوراها حضور داشتند، در دوره جدید حضور ندارد. این در حالی است که در همان دوره قبل نیز عده‌ای معترض بودند که چرا اینها هستند و چرا ما نیستیم.»
«همچنین باید به این نکته توجه داشت که به دلیل مضایق اقتصادی و کمبود نقدینگی دیگر تولید انبوه انجام نمی‌شود، رویکرد گزیده‌کاری اتخاذ شده است، عده کمتری درگیر پروسه تولید می‌شوند و طبعاً از تعدد شوراها هم به همین میزان کاسته شده است.»
قرار نیست خروجی ارشاد و صداوسیما یکی باشد
معلم در پاسخ به این پرسش که چرا آثار برخی از هنرمندان موسیقی که در وزارت فرهنگ و ارشاد مجوز دارند، در صداوسیما پخش نمی‌شود، توضیح داد: اینکه شوراها بنیان یکدستی دارند، اصلاً به این معنی نیست که خروجی آنها نیز باید یکسان باشد؛ زیرا ماموریت هر یک از شوراها متفاوت است. پنج انگشت یک دست هر کدام کار خود را دارند. اساسا نادیده انگاشتن شأن ذاتی و تقسیم به تساوی اگر ممکن باشد به هیچ روی از روی عدل نیست. مثل اینکه شما به صرف سوار بودن انگشتان بر قامت یک دست تصمیم بگیرید همه را هم قد هم کنید. یا سرو و درختچه را با این همین تصور یک قد کنید که اگر چنین شود دیگر نه سروی هست و نه درختچه‌ای و نه اساسا جنگلی. گفت جهان چون چشم و خط و خال و ابروست که هر چیزی به جای خویش نیکوست. شوراهای موسیقی ارشاد و سازمان هم مصداق همین تمثیل‌هاست، زیرا ارشاد یک ماموریت ذاتی دارد و شورای موسیقی سازمان یک ماموریت. بنابراین خروجی اینها اگر در همه شئون یکی شد جای سوال دارد و والا یکی نبودن آنها طبیعی است.»
او همچنین درباره موسیقی که از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان پخش می‌شود، گفت: اگر هزاران شبکه ماهواره‌ای هم وجود داشته باشد، باز هم شبکه‌هایی که قرار است از سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در محیط‌های خانواده تماشا بشوند نیاز به انتخاب دارند. نمی‌شود با این رویکرد که الان در بحران هجوم شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای هستیم، همه چیز را رها کنیم و بگوییم که دیگر هیچ کاری فایده‌ای ندارد. اینکه امروزه همه حتی بچه‌ها انواع موسیقی را می‌بینند و ما باید اجازه دهیم هر نوع موسیقی در سازمان تولید و پخش شود، استدلال نادرستی است.»
«امنیت یکی از مهمترین معیارها برای زندگی است. همه دوندگی‌های ما برای فراهم آوردن فضای امن از نظر اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و غیره است. امروز برغم وجود همه این شبکه‌های ماهواره‌ای و گسترش ابزارهای ارتباطی هنوز شبکه‌های سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران امن‌ترین شبکه‌ها محسوب می‌شوند. یک برنامه حتی در گروه سنی کودک در ماهواره تماشا کنید تا ببینید اگر خود برنامه مشکلی نداشته باشد در میانه آن چندین بار و چه چیزهایی تبلیغ می‌شود. امنیت اخلاقی، داشته‌ی کمی نیست و از این داشته‌ها باید صیانت کرد.»
«کار خبرگزاری‌ها نیز به همین شیوه است؛ نمی‌توان با این نگاه در خبرگزاری‌ها کار کرد که چون فلان خبر را که با ارزش‌های ما مغایر است، ولی رسانه‌های خارجی آن را منتشر کرده‌اند، پس ما نیز باید آن را منتشر کنیم. به هر حال هر رسانه‌ای باید بر اساس ارزش‌ها و اصولی که دارد گزینش کند. حتی آن طرفی‌ها هم که مدام دم از آزادی می‌زنند، در رسانه‌هایشان هر خبری را منتشر نمی‌کنند و اتفاقا در انتخاب اخبار بسیار گزینشی و با سیاست عمل می‌کنند و از قضا دیدگاه مخالف را هم اصلا برنمی‌تابند. به هر حال اینکه هر رسانه‌ای باید متناسب با شأن خودش رفتار کند، یکی از مهمترین وظایف مدیران فرهنگی محسوب می‌شود.»
فاصله میان موسیقی سازمان و جامعه کم شده است
او درباره تفاوت‌های موسیقی‌های تولیدی صداوسیما با موسیقی‌هایی که در سطح جامعه شنیده می‌شود، گفت: «در دوره‌های قبل موسیقی که در سازمان شنیده می‌شد با موسیقی که در سطح جامعه شنیده می‌شد، تقاوت‌های زیادی داشت. به گونه‌ای که کاملاً مشخص بود فلان موسیقی در سازمان ساخته شده است. اما می‌توان گفت مسیری که در این سال‌های اخیر در بخش موسیقی سازمان طی شد باعث کاهش فاصله میان موسیقی سازمان و ذائقه هنری جامعه شده است«.
«این روزها خوانندگانی که در بیرون از سازمان مشغول به کار هستند با تلویزیون و رادیو نیز همکاری دارند و این موضوع کاملاً در تیتراژ سریال‌های تلویزیونی خودش را نشان داده است. عده‌ای بر این باورند حضور خواننده‌های جدید در سازمان با محدودیت‌هایی مواجه است؛ در حالی که اگر در این زمینه محدودیتی وجود داشت در همین تیتراژها هم نشان داده نمی‌شد. ما تلاش کردیم که هر چیزی در جای خودش به کار گرفته شد. در این میان ممکن است انتقاداتی نیز وارد شود که به فلان بخش باید بیشتر پرداخته شود یا از فلان خواننده باید به دلایلی بیشتر استقاده شود. این انتقادات با اینکه بگویند محدودیت وجود دارد متفاوت است. فکر می‌کنم الان محدودیت‌ها بیشتر ذهنی هستند تا عینی.»
«امروز خوشبختانه مدیران ارشد رسانه ملی متفقند که باید با همه هنرمندان همکاری داشته باشند و از آنها حمایت کنند. مرکز موسیقی سازمان صداوسیما نیز در این راستا تلاش می‌کند تا سایه عمومی داشته باشد و تا آنجایی که می‌تواند از هنرمندان حمایت کند.»
آرشیو موسیقی صداوسیما در اختیار مخاطبان قرار خواهد گرفت
معلم با اشاره به آرشیو مرکز موسیقی یکی از مهمترین کارها در حوزه فرهنگ را درست کردن زیرساخت‌ها دانست و گفت: طرح سامانه آرشیو مرکز موسیقی نیز در همین راستا طراحی شده است. این طرح جامع و کلی قرار است در گام نخست تمام برنامه‌های تولیدی سازمان را پوشش دهد که در حال حاضر این اتفاق افتاده است. موسیقی سازمان نسبت به گذشته تغییر فاحشی کرده است و مهمترین دلیل این است که به واسطه استفاده از همین سامانه آرشیو دیگر تهیه‌کنندگان همانند گذشته برای انتخاب موسیقی صرفاً به سلیقه خودشان متکی نیستند و با استفاده از سامانه آرشیو می‌توانند گزینه‌های متعددی را بر اساس محتوا و دیگر معیارها مورد بررسی قرار دهند.»
«گام دوم طرح سامانه آرشیو مرکز موسیقی این است که سامانه آرشیو به پخش شبکه‌ها متصل شود و برنامه‌های گوناگون بتوانند از آن استفاده کنند. قرار است در ادامه و در گام آخر یک سامانه موسیقی جامع برای مخاطبان طراحی شود. از آنجا که یک سامانه موسیقی به صورت رسمی در کشور وجود ندارد که مخاطبان بتوانند به آن مراجعه کنند، باید سامانه‌ای طراحی می‌شد تا این امر در دسترس مردم قرار بگیرد و فکر می‌کنم بهترین نهاد برای درست کردن این سامانه سازمان صداوسیما است؛ چراکه به هر حال این سازمان پرتعدادترین قطعات موسیقی را در انواع مختلف در اختیار دارد که این آرشیو شامل موسیقی‌های خارجی هم می‌شود. به نوعی می‌توان گفت که آرشیو موسیقی صداوسیما گنجینه‌ای فرهنگی به حساب می‌آید که باید از آن بهره برد.»
مدیر دفتر موسیقی و سرود سازمان صداوسیما در ادامه سخنان خود یکی از مهمترین کارهای این مرکز را ایجاد زیرساخت‌ها برای رسیدن استعدادها به آن چیزی که حق آنهاست برشمرد و اظهار کرد: یکی از ضعف‌های فرهنگی ما این است که بستری برای رشد و حتی ارتباط با استعدادهای جوان وجود ندارد. فراهم کردن این بستر جزو مهترین وظایف یک مدیر فرهنگی محسوب می‌شود. در همین راستا جذب حداکثری استعدادهای جوان در اولویت کار ما قرار دارد.
هنرمندان تازه‌نفس بیش از قبل به مرکز رفت و آمد دارند
او درباره انتقادهایی مبنی بر اینکه در گذشته مرکز موسیقی صداوسیما استعدادهای جوان بیشتری را به جامعه معرفی می‌کرد، توضیح داد: زمان گذشت تا بتوانیم بگوییم سازمان در دوره‌های گذشته توانست چه خواننده‌هایی را به جامعه معرفی کند؛ بنابراین الان هم نیاز به زمان است که بگویند در این دوره چه خوانندگانی به جامعه معرفی شده‌اند.
«یک دوره موسیقی سازمان از مخاطب جدا بود، ولی الان اینگونه نیست، چون الان دیگر نیاز رسانه و مخاطب متقابل شده است. امروز بیشتر از دوره‌های دیگر هنرمندان تازه نفس به بخش موسیقی سازمان رفت و آمد دارند و تعامل می‌کنند و حتی برخی از مشکلات بیرون از سازمان آنها را هم بخش موسیقی پیگیری می‌کند.»
برخی از اعتراض‌ها به مرکز موسیقی قانونی نیست
معلم همچنین درباره انتقاد برخی از هنرمندان مبنی بر اینکه آثار آنها بدون رضایت از صداوسیما پخش می‌شود، گفت: معمولا وقتی سازمان اثری را تولید می‌کند با هنرمندان قرارداد حقوقی امضا می‌کند. به همین خاطر هم می‌توان گفت که ریشه این اعتراض‌ها اغلب جنبه قانونی ندارد. اما ما اهالی مشرق زمین با تعامل در کنار هم زندگی می‌کنیم، با دلمان زندگی می‌کنیم و نه با قاعده و قانون. به دل هم احترام می‌گذاریم که این خود سنت بسیار پسندیده‌ایی است. این اعتراض‌هایی هم که وجود دارد جنبه قانونی ندارد و بیشتر عاطفی است. شاید یک جا یک مدیر فرهنگی برغم این که کار به لحاظ قانونی فاقد اشکال است لازم باشد به هنرمندی حرمت گذارد و به ادب نوبتی دوباره از وی کسب مجوز کند. این حرمت‌گذاری‌ها خوب است و ما هم تا جایی که بتوانیم خود را ملزم کرده‌ایم به انجام آن که البته گاهی هم کوتاهی داشته‌ایم. اما از منظر حقوقی آثاری که از دفتر موسیقی و سرود صداوسیما عرضه و پخش می‌شود طبق اسناد یا از سوی سازمان خریداری شده یا اصلاً توسط سازمان تولید شده‌اند».
وضعیت ارکستر سمفونیک سازمان چگونه است؟
مدیر دفتر موسیقی و سرود سازمان همچنین درباره ارکستر سمفونیک این سازمان اظهار کرد: ارکستر سمفونیک سازمان همواره برقرار بوده و هست و هم‌اکنون نیز در حال کار است. قرار است یک اجرای فاخر بعد از ۱۵ سال از سرود ملی داشته باشد که به عنوان سرود مرجع در چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی رونمایی شود. همچنین اثری برای دفاع مقدس تولید کرده‌اند که به امید خدا در دهه فجر تصویر آن منتشر خواهد شد.»
