چین در آفریقا به دنبال چیست

به گزارش خرداد تلاش برای یافتن بازارهای جدید و رویکرد نژادپرستانه ترامپ موجب شده تا چشم بادامی ها با نگاه به دوردست ها ، قاره سیاه را عرصه جولان خود کرده و بدون وجود رقیب از این فرصت طلایی برای پیشبرد اهدف تجاری و سیاسی بهره ببرند.

 سفر 'شی جین پینگ' رییس جمهوری خلق چین به چند کشور آفریقایی در شرایط حساس اقتصادی و تجاری این کشور، نشان می دهد که پکن خود را برای یافتن بازارهای جایگزین و شرکای بزرگ تجاری آینده آماده می کند.

این سفر 4 روزه در شرایطی صورت گرفت که چین درگیر جنگ تجاری ناخواسته با آمریکا است و نمی داند چه زمانی از آن رهایی می یابد و ظاهرا کاخ سفید هم تمایلی برای تعامل با پکن ندارد.

این نخستین سفر خارجی «شی» پس از انتخاب مجدد به عنوان رییس‌جمهوری چین در ماه مارس 2018 میلادی (اسفند 96) به شمار می‌رود. 

چین پیش از این بزرگ‌ترین شریک تجاری آفریقا بوده و سال گذشته نخستین پایگاه نظامی خود را در جیبوتی واقع در شاخ آفریقا راه‌اندازی کرده است به نظر می رسد که رییس جمهوری چین و رهبران این کشور، جای خالی آمریکا در قاره آفریقا را خوب احساس کرده اند و همزمان متوجه شده اند که دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا توجهی به این بخش از جهان نمی کند.

از سوی دیگر اظهار نظرهای نژادپرستانه رییس جمهوری آمریکا در خصوص آفریقا و کشورهای دیگر باعث شده است تا پکن فرصتی طلایی برای ورود به قاره سیاه پیدا کند.

'شی جین‌پینگ' که با متشنج شدن روابط تجاری‌اش با آمریکا به دنبال توسعه همکاری‌های تجاری با کشورهای دیگر است ابتدا در سنگال توقف کرد و سپس به روآندا و آفریقای جنوبی رفت تا در نشستی با حضور کشورهای حوزه بریکس در آفریقای جنوبی که چهارشنبه آغاز شد حضور یابد.

یکی از اظهارات مهم وی در این سفر این بود که به کشورهای آفریقایی اطمینان داد «چین خریدار بزرگ تولیدات، کالاها و منابع انرژی آنها خواهد بود».

ناظران بر این باورند که سفر رییس‌جمهوری چین به آفریقا تاکیدی بر ابتکار عمل «یک کمربند و یک جاده» دولت پکن است که شامل برقراری ارتباط میان پکن با آفریقا، اروپا و سایر کشورهای آسیایی از طریق شبکه‌ ای از بنادر، خطوط آهن، مناطق اقتصادی و کارخانجات تولیدی است.

رییس‌جمهوری چین در سفر به روآندا برای نخستین‌بار از این کشور محصور در خشکی دیدن کرد او با 'پل کاگامه' رییس‌جمهوری روآندا دیدار و از بنای یادبود نسل‌کشی 1994 روآندا نیز بازدید به عمل آورد که در جریان آن بیش از 800 هزار تن کشته شدند.

رییس‌جمهوری چین سپس برای حضور در نشست بریکس به آفریقای جنوبی رفت و با 'جاکوب زوما' رییس‌جمهوری سابق این کشور و همچنین 'سیریل رامافوسا' رییس جمهوری فعلی دیدار کرد. 

ماه گذشته وزرای خارجه کشورهای بریکس یعنی برزیل، هند، چین، روسیه و آفریقای جنوبی به ‌شدت از موج جدید سیاست‌های حمایتی در عرصه تجارت بین‌المللی انتقاد کرده و اعلام کردند این سیاست‌ها به ضرر رشد اقتصادی و تجاری جهان است.

در واقع پیش از رییس جمهوری چین، 'وانگ یی' وزیر خارجه این کشور در دیدار با مقام های آفریقایی تاکید کرده بود «زمان تعاملات گسترده برای مقابله با یکجانبه گرایی فرا رسیده است».

روابط چین و آفریقا البته از دیدگاه بسیاری زیر سئوال است عده ای معتقدند چین منابع انرژی این قاره را از آن خود می کند و سود کمی به آنها می رساند اما این نکته مورد قبول چینی ها نیست و آنها بر کمک به توسعه آفریقا تاکید می ورزند. 

افزون بر این، روابط چین و آفریقا فقط مختص انرژی، امور اقتصادی و تجاری نیست و عرصه های سیاسی، نظامی، تبادل دانشجو و امور فرهنگی را نیز در بر می گیرد.

چین در سال‌های اخیر با پشت سر گذاشتن آمریکا، به بزرگ‌ترین فروشنده تسلیحات نظامی به آفریقا تبدیل شده است این کشور در ماه جاری میزبان ده‌ها مقام ارشد نظامی آفریقایی برای نخستین نشست مشترک چین - آفریقا است. 

در نهایت، 'شی جین‌پینگ' در خاتمه سفر 4 روزه اش به جزایر موریس در اقیانوس هند رفت.

بنابر آمارهای اعلام شده، دولت، بانک‌ها و پیمانکاران چینی در سال‌های 2000 تا 2015 میلادی بیش از 94 میلیارد دلار وام در اختیار کشورهای آفریقایی قرار داده‌اند بر اساس تازه‌ترین تحقیقات اقتصادی انجام شده، میزان بدهی عمومی در کشورهای آفریقایی از 34 درصد تولید ناخالص داخلی در سال 2013 به بیش از 53 درصد در سال 2017 افزایش یافته است.

ناظران بر این باورند عطش شدید چین برای دستیابی به منابع طبیعی یکی از مهم‌ترین عواملی است که مقام‌های پکن به دنبال گسترش روابط و همکاری‌های اقتصادی و تجاری با قاره سیاه هستند با این وصف کارشناسان چینی تاکید کرده اند که هدف این کشور به اشتراک گذاری تجربیات موفقیت چین برای آفریقا است.

'یو جیان هوا' از نمایندگان چین در دفتر سازمان ملل در ژنو می گوید: چین با اصرار بر تفکر توسعه با محوریت مردم، اجرای ایده آل نوآوری، هماهنگی، توسعه سبز، درهای باز و اشتراک گذاری، به دستاوردهای قابل توجه دست یافته است. 

همچنین 'شو جین هو' فرستاده وقت دولت چین در امور آفریقا در یک دهه گذشته گفت: چین و آفریقا به عنوان جامعه دارای سرنوشت مشترک، از آرمان توسعه یکدیگر درس گرفته و در همکاری در زمینه های مختلف به نتایج ثمربخشی دست یافته اند و چین حمایت مهمی برای آفریقا در یافتن مسیر توسعه اش فراهم کرده است؛ همچنین برای بهبود زندگی مردم کشورهای آفریقایی و تامین حق زندگی و توسعه آنها، سهم مثبتی ادا کرده است.

در مقایسه با خاورمیانه که تقریبا 62 درصد از ذخایر شناخته شده نفت جهان را در خود جای داده است، آفریقا با 53 کشور تنها 9 درصد از ذخایر نفت خام شناخته شده جهان را دارا است. 

با این وصف منابع آفریقا تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده و به نظر می رسد در آینده جایگاه مهمی در اکتشافات نفت و گاز جهان را به خود اختصاص دهد. 

برخی منتقدان بر این باورند که چین یک قدرت استعماری جدید است که به سادگی از آفریقا به عنوان یک منبع مواد خام به ویژه نفت سوء استفاده می کند اما عده ای دیگر می گویند درست است که نفت آفریقا، مواد معدنی و چوب این قاره برای اقتصاد چین مهم است و تقریبا تمام صادرات این مواد آفریقا به چین است اما اگر این توجیه قابل قبولی باشد استدلال مشابه می تواند برای ایالات متحده، اروپا و ژاپن نیز در نظرگرفته شود. 

در سال 2006 چین تنها خریدار 9 درصد از صادرات نفت خام آفریقا بود در حالی که ایالات متحده در همان زمان 33 درصد و اروپا 36 درصد از نفت صادراتی آفریقا را می خریدند.

با این حساب به نظر می رسد که غرب و آمریکا دلایل کافی برای اینکه نشان دهند چین به دنبال استعمار آفریقاست ندارند و با نظرداشت تحولات جهانی بعید است دیگر کشوری بتواند یک قاره دیگر را مستعمره کند و یا تحت استثمار به مانند غربی ها در گذشته قرار دهد.

البته چین منافع فراوانی از آفریقا دارد اما اظهارات رییس جمهوری این کشور در آفریقای جنوبی مبنی بر اینکه پکن به دنبال برابری در روابط و واردات بیشتر از آفریقاست نشان می دهد که چین در این مسیر باید برای رشد آفریقا هم تلاش کرده و ضمن افزایش سرمایه گذاری در آن قاره، اطمینان رهبران و ملت های آفریقا را نیز بدست بیاورد.