به گزارش خرداد ،دکتر اسدالله نقدی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به زیاده‌روی در خرید بعضی از اقلام توسط برخی افراد، این رفتار را جنبه غیراقتصادی فعالیت‌های اقتصادی دانست و اظهار کرد: با توجه به اینکه در توزیع اشکالاتی نیز وجود دارد اما بخشی از مشکل اصلی در این مجموعه ناشی از توزیع است که گاهی توزیع نامناسب است.
وی با اشاره به اینکه وقتی یک کالایی تولید می‌شود فرآیند معروف تولید، توزیع و مصرف مطرح است، بیان کرد: اقتصاددانان اصطلاحی دارند به اسم جنبه‌های غیراقتصادی فعالیت‌های اقتصادی و یا هزینه‌های غیراقتصادی فعالیت‌های اقتصادی که هر دو مسأله مهمی هستند.
مشکل ما در الگوی مصرف است
وی با تأکید بر اینکه مشکل در الگوی مصرف است، تصریح کرد: این الگوی مصرف از دو حوزه ناشی می‌شود به‌طوریکه بخش اجتماعی آن مربوط به نوع نگاه و میزان اعتماد به سخن مدیر یک سازمان است، گرچه سخن یک مسئول درباره اینکه مشکلی نداریم و نگران نباشید وقتی در رسانه اعلام می‌شود مردم اعتماد کمتری به این سخن می‌کنند در حالیکه اگر در کره یا ژاپن چنین گزارشی به مردم داده شود مردم آن را با نسبت بسیار بالایی به منزله یک گزاره متقن و مورد قبول باور دارند اما متأسفانه در ایران با سرمایه نهادی پایینی مواجه هستیم.
این جامعه‌شناس علت پایین بودن سرمایه نهادی ایرانیان را ناشی از تخریبی دانست که به دلایل مختلف رخ داده است و اظهار کرد: ما آن سرمایه را به دلایل مختلف متأسفانه تخریب کردیم که این یک مشکل است.
زیاده‌روی در خرید، ویژگی فرهنگ ایرانی
وی دیگر علت زیاده‌روی در خرید را ویژگی فرهنگ ایرانی دانست و عنوان کرد: به علت آن سابقه تاریخی از تاخت‌وتازها و شرایط حتی اقلیمی نوعی فرهنگ ذخیره‌سازی غیرضروری در بین ایرانی‌ها وجود دارد به طوریکه ما یک ذخیره‌سازی آینده‌نگرانه و یک ذخیره‌سازی اصراف‌گرایانه داریم.
نقدی در ادامه بیان کرد: ذخیره‌سازی آینده‌نگرانه آن حرف سعدی است که می‌گوید «چو دخلت نیست، خرج آهسته‌تر کن که می‌گویند ملاحان سرودی» اما آن نوع ذخیره‌سازی اصراف‌گرانه ناشی از آن عدم اطمینانی و یا آن سرمایه پایین نهادی است که باعث می‌شود هجوم ببریم و به همان اندازه در بحث ارز و طلا و سکه و برای کالاهای دم‌دستی و غیرضروری هم است.
وی با اشاره به یک اصطلاح دیگر در علم اقتصاد، گفت: کالاهای بی‌کشش که کالاهای ضروری هستند و آن رفتارها اکنون در حوزه کالاهای باکشش نیز اتفاق می‌افتد. کالای بی‌کشش کالاهایی هستند که از مصرف آن نمی‌توان صرف‌نظر کرد و کالای باکشش کالاهایی که ضرورتی از عدم مصرف آن وجود ندارد.
وی اظهار کرد: وقتی الگوی مصرف ما غلط است این الگوی مصرف را هم نمی‌شود با نصیحت صرف درست کرد و نیازمند یک فرآیند بلندمدت و نیز پایبند بودن گروه‌های مرجع است همچون اینکه «دو صد گفته، چون نیم کردار نیست» نباید بایستیم تا شرایط خاص پیش بیاید و در آن شرایط خاص می‌خواهیم رفتار مردم عوض شود.
این جامعه‌شناس تأکید کرد: توجه داشته باشید رفتارهای اجتماعی این نظریه جرج التن مایو است که رفتارهای اجتماعی دو مشکل در تغییر آن وجود دارد؛ یک زمان‌بر است و پیچیدگی خاص خود را دارد به طوریکه برخلاف رفتارهای بهداشتی و حوزه‌های اقتصادی، تغییر در رفتارهای اجتماعی زمان‌بر است. اگر امروز تلویزیون اعلام کند که فلان قرص نباید مصرف شود اکثریت مردم که این را می‌شنوند مراعات می‌کنند ما اگر بخواهیم فرهنگ رانندگی یا الگوی مصرف مراعات شود این خیلی زمان می‌برد.
اعتماد پایین مردم علت خرید غیرمتعارف است
وی همچنین یادآور شد: ما بد مصرف می‌کنیم و همچنین سرمایه نهادی و اعتماد ما نیز پایین است، عدم اطمینان هم بالاست، فشار و جنگ روانی کشورهایی که خیرخواه ما نیستند هم به این شرایط دامن می‌زند و این اتفاقی که می‌افتد و بخش مهمی از داستان انبار کردن‌ها و خریدهای غیرمتعارف در حال حاضر ابعاد اجتماعی است.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: در شرایط خاص به جز اطلاع‌رسانی و صحبت صادقانه با مردم و اطمینان دادن نمی‌شود کار دیگری کرد، این تنها اقدام حال حاضر نیست بلکه تغییرات اجتماعی طولانی‌مدت است و اقدامات کوتاه‌مدت می‌تواند اطلاع‌رسانی دقیق، اطلاع‌رسانی صادقانه و نامتناقض نبودن حرف مسئولان باشد و اگر بین حرف دو مدیر ناهماهنگی و ناهمسانی وجود داشته باشد حرف اینها می‌تواند خود باعث تنش اداری شود.
وی ادامه داد: بنابراین حرف‌های هماهنگ، حرف‌های صادقانه، طرح مسأله با مردم به شکل شفاف و صادقانه اینها راه‌هایی است که ما به مردم اطلاع‌رسانی کنیم، چه مشکل می‌خواهد در داروهای خاص باشد چه در وسایل صنعتی با تکنولوژوی بالا که در این حوزه نیز تحریم هستیم. با توجه به شرایط تحریم و نیز محاصره اقتصادی و فشارهایی که می‌آورند خب اینها واضح است اما آنچه در ولع خرید است شامل اینها نمی‌شود و بیش از اینهاست و این تئوری سرایت کاذب است.
نقدی برای رفع این مشکلات گفت: این سرایت کاذب را باید تا حدی مسائل ارتباط جمعی، گروه‌های مرجع و مدیران با کلام هماهنگ، شفاف و صادقانه تا حدی به مردم اطمینان دهند که مشکل نیست اما نباید به همین هم فقط اکتفا کنیم و اگر این بحران تا چند وقت دیگر برطرف شد نباید آن را رها کنیم. متأسفانه این ویژگی و این خصلت فرهنگی در ما ایرانی‌ها ایجاد شده است پس نباید آن را رها کنیم و باید این فرهنگسازی را ادامه دهیم.
وی با اشاره به نکته مهمی در سونامی ژاپن خاطرنشان کرد: چرا پس از سونامی ژاپن فروشگاه‌ها خالی از اجناس نشد؟ اسم این را می‌گذاریم تاب‌آوری اجتماعی که تئوری دارد، نظریه دارد، تجربه دارد. تاب‌آوری اجتماعی دقیقا داستان امروز ماست، وقتی سونامی می‌آید مردم مراعات می‌کنند، صف‌ها منظم است، فروشگاه‌ها کالا به اندازه کافی دارند و مردم خرید اضافی نمی‌کنند به علت اینکه سرمایه نهادی بالاست بنابراین باید بر روی تاب‌آوری اجتماعی کار کنیم.
نباید مشکلات بزرگنمایی شود
این جامعه‌شناس درباره اطلاع‌رسانی گفت: قبل از مردم مسئولان باید اطلاع‌رسانی دقیق، شفاف و صادقانه به طوریکه همدیگر را خنثی نکنند، داشته باشند و سخن سازمان‌های متولی تأمین این کالاها باید با هم متناقض نباشند.
وی با اشاره به ابعاد اجتماعی بحث افزود: در ابعاد اجتماعی باید مسئولیت ملی، مدنی و دینی را در چنین شرایطی که به ما توصیه شده احتکار نکنیم، اصراف نکنیم، به منصه ظهور برسانیم، مگر مردم همین ادبیات و فرهنگی نیستند که «چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار» من با دپو کردنم دیگر عضوهای شهرم را، مردمم و کشورم را به دردسر می‌اندازم.
این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه نباید مشکلات بزرگنمایی شود، بیان کرد: در عین حال مشکلات نباید بزرگنمایی شود بلکه در رسانه‌ها مشکلات باید واقعی مطرح شود.
نیاز نیست از تجارب سایر کشورها استفاده کنیم
وی در رابطه با تجارب دیگر کشورها به نکته مهمی اشاره کرد: اصلا نیاز نیست حتما تجربه ژاپن و کره را بزنیم که در بحران دهه 90 کره‌جنوبی زنان کره‌ای طلاهای خود را فروختند، در همین داستان اخیر در ترکیه مشابه آن در مقیاس کوچک اتفاق افتاد، وقتی افت ارزش پول ملی داشت و از آن مهمتر تجربه خود ما در دوران جنگ است. وضعیت ما در دوران جنگ از حال حاضر نیز شاید بدتر بود اما مردم با مصرف همدلانه و مصرف عقلایی به آرامش جامعه و به ثبات شرایط اقتصادی، اجتماعی کمک کردند.
نقدی ادامه داد: یعنی الزاما ما فقط دنبال مثلا طوفان آمریکا یا سونامی در ژاپن یا بحران اقتصادی کره‌جنوبی و یا کاهش ارزش پول ملی ترکیه نباید باشیم، در دوران جنگ هم در کشور ما بهترین تجربه و مصداق است که آنجا هم موفق عمل کردیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا گفت: داستان این است که در شرایط خاص زندگی می‌کنیم و مردم ایران در شرایط خاص مردم بسیار هم‌نوع‌دوست هستند، مثل داستان زلزله که قبل از دولت، مردم برای کمک رسیدند بنابراین در حال حاضر فکر می‌کنم اگر مدیران ما با آن ویژگی‌هایی که اعلام شد به این بحث نگاه کنند این موضوع هم قابل مدیریت است، همبستگی مردم ما در شرایط خاص بسیار بالا بوده و هست و ما باید از این پتانسیل برای همین بحث هم استفاده کنیم.
وی بخشی از مشکل را داخلی دانست و خاطرنشان کرد: در واقع یکسری از شرایط داخلی باعث تشدید آن هستند که این خود ناشی از عملکرد نامناسب برخی سازمان‌ها و مدیران است که این شکاف‌ها باید ترمیم شوند.
تاب‌آوری جامعه از طریق اعتماد ارتقاء می‌یابد
نقدی با بیان اینکه تاب‌آوری جامعه از طریق اعتماد ارتقاء پیدا می‌کنند، یادآور شد: مردم از طریق فضای مجازی، رسانه‌ها و به ویژه گروه‌های مرجع مورد اعتماد و مورد وثوق باید برای کاهش استرس اجتماعی، مردم دچار یک استرس اجتماعی هستند که باید برای کاهش این استرس و افزایش تاب‌آوری جامعه کمک کنیم.
