پرونده بزرگترین حادثه غیر طبیعی پس از جنگ در هاله فراموشی و ابهام/ زوایای تاریک یک فاجعه که در تاریخ گم شد

سرویس سیاسی خرداد- رضا رئیسی: وقتی از فاجعه های انسانی چند دهه اخیر در کشورمان سخن می گوییم موارد بسیاری را می توان فهرست کرد که بر جان و روح و روان ما ایرانی ها چنگ می زند و خاطرات تلخ آن هنوز که هنوز است برای ما تازه و چون زهر است از حوادث طبیعی فاجعه باری چون زلزله رودبار و بم تا ورزقان و کرمانشاه، از سیل سال پیش در خوزستان و لرستان تا حوادثی چون فروریختن پلاسکو و همین اواخر سقوط هواپیمای اوکراینی اما گویی یک پرونده از حافظه ما پاک شده و چندان به چشممان نیامده، اتفاقی که آن را می توان بزرگترین فاجعه از نوع حوادث غیر طبیعی در تاریخ پس از جنگ ایران دانست.

به گزارش خرداد، آن روزها نه خبری از فضای مجازی بود نه شبکه های اجتماعی، رسانه ها هم مثل این روزها بر خط و آنلاین اخبار را با سرعت نور انعکاس نمی دادند و جامعه هنوز در شوک سهمگین هزاران هزار کشته زلزله تلخ و ناگوار بم بود، در چنین فضایی سحرگاه 29 بهمن ماه سال 1382ساعت چهار و ده دقیقه بامداد، ۵۱ دستگاه واگن باری به‌طور ناگهانی و بدون راننده به حرکت درآمدند و مسیر بیست کیلومتری را طی کرده و در ایستگاه خیام نیشابور فرار واگن ها پایان پذیرفته و برخورد آن با واگن های دیگر آتش سوزی مهیبی براه انداخت.

 با درایت مسئولان ایستگاه کاشمر قطار فراری با قطار مسافربری که مملو از 384 مسافر بود، برخورد نکرده و از وقوع یک فاجعه انسانی جلوگیری می شود اما این پایان داستان نیست.

آتش نشان ها مشغول احمای حریق هستند و کار خوب پیش می رود، همه چیز مثبت است و حفاظ های امنیتی برداشته می شود و تخلیه محوطه پایان می پذیرد، مردم هم که سر و صداها را شنیده اند برای تماشا گرد محوطه می آیند، آتش مهار می شود و فرماندار نیشابور و مسئولین شهری و بخشداری و آتشنشانان آماده گرفتن عکس یادگاری از این عملیات موفقیت آمیز می شوند که فاجعه رخ می دهد.

ساعت 9:35 دقیقه انفجار بزرگ با قدرتی معادل انفجار ۱۸۰ تن TNTرخ می دهد، تا شعاع 20 کیلومتری همه چیز نابود می شود، موسسه زلزله نگاری مشهد تکانه 5.3 ریش تری را ثبت می کند، مردم نه فقط در نیشابور که در مشهد صدای یک انفجار مهیب را می شنوند، موج انفجار بدن های لخت و سرهای فروپاشی شده را روی زمین می ریزد، قطعه های چرخ واگن تا شعاع 2 کیلومتری پرتاب می شوند و چند روستا از روی نقشه محو می شوند، فرماندار نیشابور، معاونان شهردار، رئیس آتشنشانی، هلال احمر عوامل نیروی انتظامی و مردم تماشاچی همه در دم جان سپرده و تصاویر دهشتناکی از پیکرهای آنان باقی می ماند... آمار رسمی هم می گوید که در این حادثه ۴۰۰ نفر کشته و ۴۶۰ نفر زخمی شدند هر چند که پیرامون این آمار حرف و حدیث فراوان بود و البته در فقدان رسانه های امروزی جستارهای مستقل دیگری هم در تایید یا رد این آمار نیست

اما با همین میزان هم این حادثه بزرگترین اتفاق ریلی تاریخ ایران و به نوعی تاریخ ریلی جهان است، هیچ گاه به طور دقیق مشخص نشد که بار این واگن ها که توانسته این حجم از انفجار عظیم را رقم بزند چه بوده اما گزارشات در پرونده حکایت از آن دارد که از واگن های فراری بار ۴ واگن اول خالی، ۵ واگن بعدی بنزین، ۱۰ واگن پنبه، ۱ واگن بنزین، ۹ واگن گوگرد، ۷ واگن کود نیترات آمونیوم، ۲ واگن خالی، ۸ واگن گوگرد و ۵ واگن انتهایی خالی بوده اند و البته شماری از کارشناسان در همان برهه گفتند که چون صاحبان محموله مواد خطرناک نمی خواستند برای حمل و نقل این مواد هزینه بیش تری بپردازند، بار واقعی را اعلام نکرده و تدابیر امنیتی لازم اتخاذ نشده و این فاجعه رقم خورده است.

در پی این حادثه احمد خرم وزیر وقت راه و ترابری در دولت اصلاحات توسط مجلس اصولگرا استیضاح شد به این دلیل که از مردم بابت حادثه عذرخواهی نکرده بود، هر چند خود او گفته بود که من بخاطر این حادثه عذرخواهی کردم اما صدا و سیما آن را سانسور کرد.

پس از 4 سال نیز احکام متهمان قصور در پرونده در دادگاهی در مشهد صادر و دو تن تبرئه شدند و 10 نفر دیگر از کارمندان و مدیران محلی به مجازات حبس محکوم شدند.

هیچ گاه البته زاوایای این فاجعه ملی آنگونه که بایسته و شایسته بود در افکار عمومی و در فضای رسانه ای طرح و مورد کنکاش قرار نگرفت و افراد مقصر محدود به نیروهای عملیاتی شدند که در کنار شیب غیر استاندارد،  در نبستن ترمز دستی درست عمل نکرده و سهل انگاری در نظارت دقیق بر  سوار کردن کفش خط نداشتند، هیچ گاه عوامل اصلی چون کسانی که این محموله مواد خطرناک را به این شیوه غیر استاندارد حمل کردند، چرایی این حمل و نقل، مقصد مواد و شرکت های دخیل در آن، کسانی که مجوزها را صادر کرده و ... پای میز محاکمه نیامدند و ...

از همه تلخ تر انکه با گذشت 16 سال از این حادثه  گویی این اتفاق و این روز از خاطره جمعی ما به فراموشی سپرده شده و هیچ کس یادش نمی آید که در آن روز تلخ بر مردم شعر و ادب ایران با آن تمدن چند هزار ساله و مفاخر ملی چه گذشت و چه غوغایی شد، البته بر هنرمندان و اهالی فرهنگ و رسانه است که با زبان گویای خود روایتگر این واقعه باشند و تا یاد و نام آن درگذشتگان از خاطره ها محو نشود. روحشان شاد و یادشان گرامی