انتقاد پزشکیان، آخوندی، سید حسن خمینی و محسن غرویان به عملکرد شورای نگهبان
اعتراض کتبی و شفاهی به شورای نگهبان
غرویان هم مانند سیدحسن خمینی معتقد است که نباید برای مردم تصمیم‌گیری کرد.
انتقادها از عملکرد شورای نگهبان درخصوص ردصلاحیت گسترده نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری همچنان ادامه دارد. در تازه‌ترین انتقادها، سیدحسن خمینی، پزشکیان و آخوندی نسبت به عملکرد شورای نگهبان انتقاداتی مطرح کرده اند.
به گزارش خرداد، انتقاد‌های سیدحسن خمینی نسبت به عملکرد شورای نگهبان در روند بررسی صلاحیت کاندیدا‌های سرشناس این دور از انتخابات همچنان ادامه دارد.
انتقاد سیدحسن خمینی و محسن غرویان از محدود کردن انتخاب مردم
سیدحسن خمینی که خود به توصیه رهبری از حضور در کارزار انتخابات ۱۴۰۰ کنار کشید، حالا و پس از ردصلاحیت گسترده نامزد‌ها نسبت به آنچه رخ داده، انتقاد و اعتراض جدی خود را صریح بیان می‌کند. نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی چنان در واکنش به این ماجرا جدی است که حتی صحبت‌های به نسبت تهدیدآمیز مهدی طائب هم نتوانسته او را از بیان انتقاداتش منصرف کند؛ چنانکه روز گذشته در مراسم اختتامیه دهمین رویداد «طریق جاوید» بار دیگر از این فرصت برای بیان دیدگاه و انتقاداتش استفاده کرد. یادگار امام معتقد است: «اینکه گفته می‌شود حکومتی که اقبال عمومی را ندارد مشروع نیست، حکم خداست؛ لذا اگر کسی می‌گوید خروج جامعه از حیثیت تاثیرگذاری، مخالفت با مشروعیت است؛ این بدان معناست که او دارد قیدی از قیود را از موضوعیت خارج می‌کند.» او گفته که «ما در طول تاریخ خود بسیار حاکمانی داشته‌ایم که فقیه نبودند و فاسق بوده‌اند و می‌گفتیم حکومت‌شان حکومت جور است؛ چرا؟! به این دلیل که قید موضوع را نداشته‌اند.» او تاکید دارد که «وقتی می‌گوییم اقبال عمومی و نظر جمهور که برمبنای حکم عقل همان نظر اکثریت است، شرط مشروعیت نظام است و انتخابات مشروعیت‌ساز است از این جهت است که اقبال عمومی در منظر امام، جزو موضوع است. همان خدایی که گفته اگر فقیه و عادل و آگاه به زمان نیستی، ولایت نداری، قید پذیرش مردم را نیز قرار داده است.»
نکته مطرح شده از سوی نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی را روز گذشته محسن غرویان، استاد حوزه علمیه و جامعه‌المصطفی هم به بیانی دیگر مطرح کرده است: «اگر یک امام جمعه عادلی بگوید می‌خواهد نمازجمعه را بدون حضور مردم اقامه کند، از نظر شرعی مشروعیت ندارد. حکومت هم همین‌طور است. یعنی نقش مردم و حضورشان در حاکمیت و حکومت اسلامی موثر است. همان‌طور که تا مردم نباشند، امام جمعه عادل نمی‌تواند نمازجمعه برگزار کند. شارع مقدس نماز جمعه را بدون حضور مردم مشروع نمی‌داند، حکومت نیز این‌گونه است.» غرویان که به دلیل سال‌ها ارتباط نزدیک به مرحوم مصباح‌یزدی و برخی دیگر از روحانیون بلندمرتبه اصولگرا و جناح راست و البته عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، باوجود دیدگاه انتقادی نسبت به برخی مسائل به عنوان یک روحانی اصولگرا شناخته می‌شود، جمله معروف بنیانگذار جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه «میزان رای ملت است» را چنین تفسیر می‌کند: «اکثریت مردم باید در صحنه باشند تا بتوانیم بگوییم حکومت دینی و اسلامی است. از اینجا نقش و اهمیت حضور حداکثری مردم روشن می‌شود.» به گفته غرویان، امام همیشه نگاه‌شان به مردم این‌گونه بود که آنها ذی‌حق هستند و رای و اظهارنظر و انتخاب حق مردم است و کسی نمی‌تواند این حق را از مردم بگیرد. به بیان دیگر، اسقاط حقوق مردم حرام است و رای دادن و انتخاب کردن حقی است که خداوند برای مردم قرار داده و باید زمینه‌های استیفاء حق مردم در نظام اسلامی فراهم شود. نکته‌ای که یادگار، اما هم آن را با اشاره به فلسفه بعثت انبیا یادآوری می‌کند: «آیه شریفه «لقد أرسلنا رُسُلنا بِالبیناتِ وأنزلنا معهُمُ الکتاب والمیزان لِیقوم النّاسُ بِالقِسطِ» برای چیست؟ به این آیه توجه کنید. نمی‌گوید «لیقیم الناس بالقسط»؛ نمی‌گوید ما همه پیامبران را فرستادیم تا مردم را اقامه به قسط کنند، بلکه می‌گوید، پیامبران همه می‌آیند تا مردم «خودشان» اقامه به قسط و عدالت کنند. جامعه باید خودش همراه و همدل باشد. نمی‌شود برای مردم تصمیم‌گیری کرد.»
غرویان هم مانند سیدحسن خمینی معتقد است که نباید برای مردم تصمیم‌گیری کرد. این عضو هیات علمی جامعه‌المصطفی با همین نگاه به گفته‌های چند روز پیش آیت‌الله جوادی‌آملی مبنی بر اینکه «مردم پشتوانه حکومتند و حضرت امام هیچ‌گاه خود را از مردم جدا نمی‌دانستند»، اشاره و در ادامه تاکید کرد که «باید سیاست‌ها و روش حکومت‌داری به گونه‌ای باشد که بین مردم و حاکمیت، مردم و دولت فاصله‌ای نیفتد و مردم احساس نکنند که جای دیگری برای آنها تصمیم‌گیری می‌شود یا جای دیگری برای آنها انتخاب صورت گرفته است.» این استاد حوزه علمیه وجود چنین احساسی در بین مردم را «بسیار خطرناک» می‌داند و می‌گوید: «باید میان مردم و حاکمیت اعتماد و شفافیت باشد. مردم باید با رغبت پای صندوق بیایند و به کسانی که تشخیص داده‌اند می‌توانند مشکلات کشور را از حیث داخلی و بین‌المللی حل کنند، رای دهند. این افراد باید در دسترس مردم باشند و جامعه ببیند که قدرت انتخاب دارد.»
با وجود توصیه‌های مکرر این سال‌های اخیر مبنی بر حفظ سلایق گوناگون در عرصه سیاسی و جلوگیری از حذف نگاه‌های متفاوت از گردونه انتخابات، اما آنچه در عمل دیده شده، حذف نگاه مخالف و ردصلاحیت چهره‌هایی بوده که نگاهی متفاوت را دنبال کرده و می‌کنند؛ نکته‌ای که سیدحسن خمینی در اعتراض به آن گفته است: «دوستان انصاف داشته باشند؛ ببینند اگر آنچه واقع می‌شود مطابق ذائقه آنها نبود همین مقدار صحبت می‌کردند؟ قسط به چه معناست؟ عدالت. آزادی هم عدالت است. عدالت را تنزل دادن به عدالت اقتصادی، کشتن عدالت است. البته عدالت را از حوزه اقتصادی خارج کردن نیز دست بردن در مفهوم عدالت است.» یادگار امام تاکید دارد که «آزادی یعنی عدالت سیاسی؛ آزادی یعنی همان مقدار که شما حق داری صحبت کنی من هم حق دارم؛ یا همان‌قدر که شما حق داری رای دهی من هم حق دارم. یعنی همان اندازه که شما حق داری، نماینده خود را انتخاب کنی، من هم حق دارم کسی که دلم می‌خواهد انتخاب کنم. من نیز حق دارم آنی را که دلم می‌خواهد انتخاب کنم. البته هر کدام مورد اقبال اکثریت واقع شد، محل اطاعت است. نمی‌شود تو برای من منتخب معرفی کنی و بگویی بیا و به این رای بده! همان‌طور که نمی‌توانم من برای تو این کار را کنم.»
اگر خواستی انصراف بده!
به گزارش خرداد، عباس آخوندی یکی از ۹ چهره‌ای که از فهرست ۱۴ نفره جبهه اصلاحات ایران، اقدام به نام‌نویسی کرده بود و همچون ۸ کاندیدای دیگری که مورد حمایت این نهاد بالادستی در جریان اصلاحات بودند، با حکم شورای نگهبان از حضور در ادامه مسیر انتخابات بازماند، بالاخره بعد از چند روز به آنچه در این رابطه گذشت، واکنش نشان داد. آخوندی که از نخستین اصلاح‌طلبانی بود که از عزم خود برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم پرده برداشته و اکنون به‌رغم آنکه نامش در فهرست ۷ نفره کاندیدا‌های موردنظر شورای نگهبان نیست، بر صلاحیت خود برای نقش‌آفرینی راس قوه مجریه و در قامت کاندیدای این کرسی اصرار دارد، دیروز با انتشار روایتی با عنوان «گزارش به مردم»، توضیحاتی از روند اعلام نتیجه تا پیگیری‌ها و اعتراض به نتایج به دست داده و ابراز امیدواری کرده که خروجی جلسه فردای شورای نگهبان، بازگشت او به عرصه رقابت و احراز صلاحیتش ازسوی این شورا باشد.
آخوندی که این نامه را با امضای «شهروند ایران» منتشر کرده، خطاب به «ملت شریف ایران»، ضمن تاکید بر اینکه از «اعلام نام نامزد‌های تاییدصلاحیت شده در تاریخ تاکنون سخنی آشکارا نگفته»، معتقد است که «پیگیری ننمودن قانونی موضوع عدم‌احراز صلاحیت، فراتر از یک مساله شخصی و جفا به شهروندان و سلب یک حق انتخاب از آنان است.» او بر اعتقادش به اقدام و پیگیری قانونی تاکید کرده و می‌نویسد: «دوشنبه ۳ خرداد ماه از طریق دوست گرامی جناب آقای دکتر تخشید، رییس محترم دانشکده حقوق دانشگاه تهران پیغامی دریافت کردم. پیغام از سوی جناب آقای دکتر کدخدایی عضو محترم شورای نگهبان بود؛ مبنی بر اینکه شورا درمورد صلاحیت من به نتیجه نرسیده است، لذا اگر من تمایل داشته باشم، پیش از اعلام رسمی شورا از نامزدی انصراف دهم.» او در ادامه ضمن تاکید بر امتناع از این کار، از تدوین نامهای به دبیر شورای نگهبان خبر داده که چهارم خرداد ماه ارسال شده و آخوندی در آن، تاکید کرده که «واجد تمام شرایط اثباتی و فاقد تمام شرایط سلبی نامزدی انتخابات رییس‌جمهوری هستم؛ بنابراین موضوع عدم‌احراز صلاحیت ازسوی اینجانب موردقبول نیست.» آخوندی همچنین در ادامه آن نامه از آمادگی خود برای ارایه توضیح در صورت به تردید افتادن شورا گفته و می‌نویسد: «با وجود این در آن فوریت، شورا از من دعوتی نکرد و در سیاهه نامهای آگهی‌شده نام من در شمارِ تایید‌شدگان نبود.»
آخوندی همچنین با استناد به قانون مصوب سال ۷۸ مجلس و مجمع تشخیص درخصوص لزوم رسیدگی دقیق به شکایات داوطلبان رد صلاحیت‌شده در انتخابات مختلف، از اعتراض خود خبر داده و پس از ذکر متن قانون مورداشاره، آورده است: «پیشینه را جویا شدم، آگاه شدم که شورای نگهبان مدعی است که در انتخابات ریاست‌جمهوری صلاحیت کسی را رد نمی‌کند، بلکه احراز نمی‌نماید؛ بنابراین، مشمول این قانون نیست. ولی واقعیت آن است که برخی از اعضای محترم شورای نگهبان دقیقا از واژه «ردصلاحیت» استفاده می‌کنند و فراتر آنکه این سخنان بازی با الفاظ است و نتیجه قهری رد یا عدم احراز صلاحیت یکی است.» او ادامه داده است: «از آن گذشته، این قانون تنها انتخابات خبرگان رهبری را مستثنی کرده و اگر مقرر بود که انتخابات ریاست‌جمهوری هم مستثنی باشد، آن را نیز به‌صراحت یاد می‌کرد.» آخوندی در ادامه با اشاره به پیگیری موضوع از طریق سخنگوی شورای نگهبان در روز پنجشنبه ۶ خرداد ماه و تاکید عباسعلی کدخدایی بر اینکه دبیر شورای نگهبان، این موضوع را برای رسیدگی به او ارجاع داده، از قرار خود برای دیدار با کدخدایی در روز شنبه ۸ خرداد نوشته و آورده است: «در روز و ساعت موعود جلسه برگزار شد. ایشان استقبال کردند و صحبت‌مان ۱.۵ ساعت به‌طول انجامید. براساس برخی گزارش‌هایی که به شورای محترم نگهبان ارایه شده بود برخی ابهام‌ها در ذهن تعدادی از اعضای محترم شکل گرفته بود. ایشان موارد را تک‌به‌تک با من مطرح کردند. موارد بسیار پیش‌پاافتاده و از نظر من به کلی بی‌مبنا و بی‌اساس بودند. به تمامی آنها پاسخ دادم. درنهایت قرار شد که ایشان موضوع را با اعضای محترم شورا در میان بگذارند و نتیجه را به من بگویند.» آخوندی همچنین نوشته که بنابر آخرین پیگیری که دیروز و پیش از نگارش این گزارش انجام شده، به او خبر داده‌اند که این شکایت در جلسه فردای شورای نگهبان (چهارشنبه ۱۲ خرداد ماه) طرح و نتیجه اعلام می‌شود. این داوطلب اصلاح‌طلب انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم همچنین بر این اساس نوشته است: «اینک بیش از هر زمان به صلاحیت خود ایمان دارم و مطمئن هستم که واجد تمام شرایط اثباتی و فاقد تمام شرایط سلبی هستم.» عباس آخوندی در پایان گزارشی که از روند پیگیری پرونده عدم احراز صلاحیت خود به دست داده، نوشته است: «امید دارم که شورای نگهبان در بازنگری که انجام می‌دهد ظلمی که از این رهگذر بر من و رای‌دهندگان عزیز رفته را جبران کند، بخشی از سردی و ناامیدی حاکم بر صحنه انتخابات را کاسته و گامی هر چند کوچک در رقابتی شدن شرایط انتخابات ۱۴۰۰ بردارد.»
نطق جنجالی مسعود پزشکیان
مسعود پزشکیان یکی از دو گزینه‌ای بود که هم به لحاظ سابقه و هم به لحاظ نوع مواجهه‌اش با نهاد‌های حاکمیت، احتمال تایید صلاحیتش ازسوی شورای نگهبان برای حضور در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری وجود داشت تا جایی که بسیاری از اصلاح‌طلبان را بر آن داشته بود تا با رایزنی‌هایی فشرده، به فکر ایجاد نوعی ائتلاف میان او و اسحاق جهانگیری باشند تا شاید از این طریق بتوانند مقابل آنچه خواست پیروزی سیدابراهیم رییسی در انتخابات برداشت می‌شد، ایستادگی کنند، اما همه‌چیز به یک‌باره تغییر کرد. شورای نگهبانی که تلاش کرده بود با یک ابلاغیه، قانون انتخابات ریاست‌جمهوری را با تبصره‌ای مواجه کند و مقابل روند ثبت‌نام پرتعداد ایستادگی کند، ناگاه از میان ۴۰ چهره سرشناس دارای شرایط کمّی موردنظر شورای نگهبان، فقط و فقط صلاحیت ۷ چهره‌ای را احراز کرد که ۵ نفرشان اصولگرایانی بودند که یکی سیدابراهیم رییسی بود و ۴ نفر دیگر هر کدام به نحوی در زمره کاندیدا‌های پوششی او. حال آنکه نام ۲ نفر دیگر نیز در فهرست ۱۴ نفره جبهه اصلاحات ایران نبود. صلاحیت مشاور رهبری، معاون اول رییس‌جمهوری و نماینده فعلی مجلس احراز نشد تا مسعود پزشکیان در شرایطی که ۱۷ روز تا برگزاری انتخابات مانده، از شورای نگهبان درخواست کند که دلایل ردصلاحیتش را به مردم بگوید و نسبت به خطری که می‌تواند جمهوری اسلامی را به حکومتی اسلامی تبدیل کند، هشدار‌هایی صریح داد.
«گر صید عدم شوی زخود رسته شوی / ور در صفت خویش روی بسته شوی/ می‌دان که وجود تو حجاب ره تست/ با خود منشین که هر زمان خسته شوی»، این رباعی ابوسعید ابوالخیر، نقطه آغاز اظهارات پزشکیان بود. او که در مجلس دهم، ۴ سال نایب‌رییس نخست پارلمان بود و پیش از آن نیز به عنوان وزیر بهداشت در دولت جمهوری اسلامی فعالیت کرده، در ادامه اظهاراتش تلاش کرد با بهره‌گیری از نهج‌البلاغه صحت اظهارات خود را برای شنوندگان تایید کند. او در همین راستا بیان کرد: «حضرت علی (ع) در اولین خطبه بعد از رسیدن به خلافت (خطبه شانزدهم) می‌فرمایند گردنم را در مقابل حرف‌ها گرو می‌گذارم اگر انجام ندادم، گردنم را بزند. بنده هم گردنم را گرو می‌گذارم. امام و بزرگ ما در قبال حرف‌هایی که می‌زند، گردن‌شان را گرو می‌گذارند، بنده به تبعیت آن امام بزرگ در مقابل حرف‌هایی که می‌زنم گردنم را گرو می‌گذارم اگر یک غلط بود گردنم را بزنید.»
به مردم بگویید!
این نماینده مجلس یازدهم که در طول مدت حضورش در پارلمانی که اتفاقا با ردصلاحیت حداکثری و مشارکت حداقلی یک‌دست به اصولگرایان تقدیم شد، بیشتر سکوت پیشه کرده بود، روز گذشته پس از گردن گذاشتن برای تایید صحت اظهاراتش، شورای نگهبان را مخاطب قرار داد و خواستار بیان دلایل عدم احراز صلاحیت خود ازسوی این نهاد به مردم شد. او گفت: «درباره اتفاقاتی که در جریان انتخابات افتاد، عدم احراز صلاحیت برای انتخابات ریاست‌جمهوری و عزیزانی که به آن دست پیدا کردند، باید بگویم اولا از شورای نگهبان تشکر می‌کنم؛ چراکه لطف کرد و بار سنگینی را از دوش ما برداشت، اما ازآن‌ها خواهش می‌کنم شفاف آنچه اشکال یا نقصی در کار ما ست، علنا در جامعه بگویند و بگویند چه عیب‌هایی داریم»؛ آن‌هم در شرایطی که شورای نگهبان نه در این دوره و بلکه در تمام ادوار انتخابات برگزارشده در جمهوری اسلامی بار‌ها و بار‌ها ثابت کرده که حاضر به اعلام دلایل تایید یا عدم تایید صلاحیت‌ها نیست حتی اگر رد صلاحیت‌شدگان خود خواستار چنین مساله‌ای شوند. دلیل شورای نگهبان برای پرهیز از این مساله، عدم اجازه قانون است. آنان برای اثبات اظهارات خود بعضا پای مسائل اخلاقی را پیش می‌کشند تا حرف‌شان را به کرسی بنشانند ولی اصلاح‌طلبانی که عمدتا دلیل رد صلاحیت‌شان مسائل سیاسی و عقیدتی است نه اخلاقی و اقتصادی، مدت‌هاست از این نهاد خواستار ارایه توضیح شفاف به مردمند ولی هرچه بیشتر درخواست می‌کنند، بیشتر پاسخ منفی می‌شنوند. او همچنین گفته است: «تا آنجا که خودم را می‌شناسم همیشه یار مظلومان بودم و در جبهه مظلومان زندگی کرده‌ام و هیچ‌وقت در جبهه قدرتمندان و ظالمان نبوده و نخواهم بود. زندگی این مسائل را شاهد است، بنده نه مطب زده‌ام، نه سهمی دارم و هیچ‌وقت دنبال پول و قدرت و منال نبوده و نخواهم بود، اما شورای نگهبان شاخص‌ها بگویند تا مردم بفهمند گیر کجاست.»
تغییر نزدیک است
این نماینده مجلس در بخش پایانی اظهارات از بی‌عدالتی موجود در ایران گلایه کرد و با اشاره به وضعیت استانی، چون سیستان‌وبلوچستان و خوزستان گفت: «در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که بی‌عدالتی در سیاست، اقتصاد، قومیت، فرهنگ و هرچه نگاه کنید وجود دارد و این امر انکارناپذیر است، اگر می‌خواهیم این موارد درست شود باید اصلاح کنیم، اگر در کردستان یا بلوچستان به دنیا بیایم، نخبه باشم نخواهم توانست در سیاست جایی پیدا کنم. درحالی که نفت و گاز کشور از خوزستان تامین می‌شود، مردمش آب ندارند و گرفتارند، برای اصلاح این موارد به عدالت و اصلاح نیاز داریم اگر قرار است گروهی حرف بزند اجازه دهید طرف مقابل هم صحبت کند، اگر قرار است عده‌ای در قدرت باشند اجازه دهید همه در قدرت باشند. ایران برای همه است و برای یک دسته، جناح و گروه نیست، مردم پشت سر ما حرف‌های خوبی نمی‌زنند، مقصریم باید رفتار و نگاه‌مان را اصلاح کنیم، این مملکت در خطر است.» این کاندیدای ردصلاحیت‌شده در بخش پایانی به خطبه‌ای از نهج‌البلاغه اشاره کرد و از احتمال تغییر شرایط گفت و تاکید کرد: «امام علی (ع) بعد از اینکه به مالک می‌گوید با مردم مهربانی کن از گناه‌شان بگذر و مثل انسان با آنها برخورد کن، می‌گوید نگو من امیر هستم، دستور می‌دهم و دیگران باید اطلاعات کنند و غلط کرده‌اند، این ادبیات قلب را سیاه می‌کند، دین را تضعیف می‌کند و تغییر و دگرگونی را نزدیک می‌کند.»
