ایمنی در فولادسازی، به بهانه جان باختن یک کارگر در حادثه جرثقیل فولاد شاهرود
در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۴۰۲ یکی از هم‌وطنانمان و از کارگران کارخانه‌ی فولاد شاهرود بر اثر وقوع حادثه، حین تعمیر جرثقیل مستقر در محوطه‌ی این کارخانه، جان خود را از دست داد. این حادثه‌ی ناگوار، بار دیگر، لزوم رعایت استانداردهای ایمنی در کارخانه‌های تولید فولاد را یادآور می‌شود. چه به‌عنوان کارگر و چه به‌عنوان مسئولین کارخانه لازم است از این اصول اطلاع داشته و با رعایت آنها امنیت جان خود و همکاران‌مان را به‌خطر نیندازیم. در این مقاله، مهم‌ترین اصول ایمنی در فولادسازی را معرفی خواهیم کرد. پیش از آن بیایید نگاهی به مخاطرات این صنعت داشته باشیم.
خطرات صنایع فولاد برای کارکنان
به‌طور‌کلی فولادسازی یکی از پرمخاطره‌ترین صنایع از نظر حوادث کاری است. کارگران این صنعت، روزانه با دستگاه‌های بزرگ و غول‌پیکری مانند انواع کوره، جرثقیل، پاتیل، لوکوموتیو، واگن و ملاقه مواجه هستند که نقص فنی هریک از آنها می‌تواند سبب حادثه شود. همچنین، باید به مواد مذابی اشاره کنیم که درصورت عدم رعایت اصول ایمنی فولادسازی، ممکن است در محیط جاری شوند و جان ده‌ها نفر را بگیرند.
حرارت کوره‌های ذوب، پاتیل‌ها و ملاقه‌ها به‌قدری شدید است که حتی بخارات برخاسته از آنها هم می‌تواند سبب سوختگی شود. از سوی دیگر، متاسفانه در طول تاریخ فولادسازی، گاهی شاهد سقوط کارگران در کوره‌های مذاب به دلیل خطای چشم، ناهمواری یا لغزندگی مسیر بوده‌ایم.
انفجار، خطر بزرگ دیگری است که کارکنان صنایع فولاد را تهدید می‌کند. دلایل اصلی این موضوع، نشتی گاز در محل، افتادن اجسام خیس در پاتیل‌ها یا انتشار بیش‌ازحد اکسیژن در کوره‌های ذوب یا انفجار لوله‌های انتقال آن است. به این موارد باید آسیب‌های ناشی از سقوط مقاطع فولادی مانند رول‌ها و برخورد لیفتراک‌ها در انبارها را نیز اضافه کنیم.
با این مقدمه در ادامه به مهم‌ترین راه‌کارهای ایمنی در فولادسازی می‌پردازیم.
بازرسی مرتب از دستگاه ها و بخش های کارخانه
مدیریت هر کارخانه‌ی فولادسازی موظف است تیمی از افراد متخصص در اصول ایمنی تشکیل داده و آن را مسئول سرکشی به بخش‌های مختلف با برنامه‌ریزی زمانی مشخص کند. به این تیم یا فرد، مسئول HSE گفته می‌شود. تیم HSE لازم است که در اوقات بیکاری دستگاه‌ها، آنها را بازرسی کرده و گزارشی از نقایص و وضعیت آنها فراهم کند. نظارت بر رعایت اصول ایمنی از سوی کارکنان و اجرای مقررات ایمنی هم وظیفه‌ی این تیم است.
استفاده از لباس کار و کلاه ایمنی
یکی از اصول اولیه‌ی ایمنی در فولادسازی که متاسفانه گاهی در کارخانه‌های شناخته‌شده هم رعایت نمی‌شود، پوشیدن لباس کار در محوطه‌های کارگاهی است. لازم است که رنگ کلاه مهندسان، کارگران و ناظران با یکدیگر متفاوت باشد. لباس‌های کار استاندارد در برابر خطرات سوختگی جزئی مقاوم بوده و غیرقابل‌اشتعال هستند.
یک لباس کار خوب با منافذ و بافت مناسب خود، جریان هوا را بین بدن و محیط بیرون برقرار کرده و احتمال گرمازدگی را کاهش می‌دهد. گرمازدگی، یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش هوشیاری نیروی انسانی در صنایع فولادسازی است. مزیت مهم دیگر لباس کار، دست‌وپاگیر نبودن و راحتی بیشتر آن نسبت به لباس معمولی است که قطعا سبب کاهش خطای انسانی می‌شود.
عینک‌های ایمنی، دیگر تجهیزاتی هستند که یک کارخانه‌ی فولادسازی باید برای کارگران خود فراهم کند. این تجهیزات از چشم در برابر اشعه و تابش‌های شدید گدازه‌های کوره‌های ذوب، محافظت کرده و خطرات ناشی از اختلال دید را کاهش می‌دهد. کلاه ایمنی هم از سر، در برابر سقوط اجسام محافظت می‌کند.
هریک از کارگران حاضر در محوطه‌های کارگاهی به‌خصوص بخش‌های ذوب و ریخته‌گری باید به تجهیزات زیر نیز مجهز باشند:
- دستکش‌های مقاوم به فلزات مذاب
- کفش ایمنی عایق‌شده در برابر حرارت
- تجهیزات حفاظتی تنفسی
- حفاظت شنوایی
برای خرید و استعلام قیمت تیرآهن به وب‌سایت فولادینو، با بیش از چهل سال سابقه‌ی فعالیت در توزیع مقاطع فولادی و خدمات آن مراجعه کنید.
آموزش، مهم ترین اصل ایمنی در فولادسازی
اما مهم‌ترین راه‌کار کاهش حوادث و خسارات ناشی از آنها در صنایع آهن و فولاد، آموزش نیروی انسانی است. افراد باید توجیه باشند که چه خطراتی سلامتی‌شان را تهدید می‌کند. علاوه براین، باید به‌خوبی کار با دستگاه‌ها را فرا بگیرند و پس از ورود به محیط کار، تا مدتی تحت نظر باشند.
تیم HSE موظف است به کمک مدیران اجرایی، مراحل تولید محصول، ساعات کاری و نشانه‌های بروز خطر را به کارکنان آموزش دهد. آنها باید بیاموزند که هنگام بروز حادثه یا با مشاهده‌ی نشانه‌های وقوع آن، چه اقداماتی باید انجام دهند. تذکر رفتارهای پرریسک و تعیین مجازات برای آنها نیز وظیفه‌ی مدیریت و تیم HSE است. همچنین لازم است که کارکنان، بخش HSE و تیم پزشکی با دستگاه‌های الکترونیک با یکدیگر ارتباط داشته باشند.
تدابیر مهندسی افزایش ایمنی در فولادسازی
علاوه بر اینکه تمامی دستگاه‌های موجود در کارخانه‌ی فولادسازی باید مرتبا مورد بازبینی و کنترل کیفیت قرار بگیرند. تدابیر زیر نیز باید برای افزایش ایمنی عملکرد آنها اجرا شوند:
- حفاظ‌گذاری بخش‌های خطرناک مانند بالابرها، نقاله‌ها، واگن‌ها و پرکننده‌های کوره
- تعبیه‌ی پلکان برای ورود به جرثقیل یا قلاب‌کردن نردبان قائم به آن
- تخلیه‌ی نیروی انسانی از زیر جرثقیل در حال کار
- هرچه مکانیزه‌تر فرآیند حمل‌و‌نقل به‌خصوص رفت‌وآمد افراد در طبقات مختلف و نیز فرآیند حمل و تخلیه‌ی بار
- تعیین نقشه‌ی محل قرارگیری دستگاه‌ها و مسیرهای رفت‌وآمد برای هریک از بخش‌های کارخانه با درنظرگیری اصول ارگونومیک و ایمنی
- تعیین محلی برای نگهداری از دستگاه‌های معیوب و غیرقابل‌استفاده
- تجهیز جرثقیل‌ها به سوئیچ دنده برای جلوگیری از برخورد آنها با یکدیگر هنگام کار همزمان
حفظ نظم و نظافت در محیط کار
به‌هم‌ریختگی محل‌های رفت‌وآمد کارگران، یکی از دلایل سقوط آنها از طبقات است. لازم است که همه‌ی بخش‌ها، دارای قفسه و کمدهای مناسب برای نگهداری از وسایل باشند. علاوه بر این، باید همه‌ی راه‌روها و محیط کار نیروی انسانی به نور کافی مجهز شود. آلودگی کف محیط کار به مواد شیمیایی سبب لغزش نیروی انسانی یا ماشین‌آلات حمل‌و‌نقل می‌شود. لازم است که روزانه و طی ساعات مشخص، عملیات نظافت صورت گیرد.
تخلیه هوا و مراقبت از اکسیژن
همانطورکه گفتیم، گاز اکسیژن یکی از دلایل اصلی انفجار در صنایع فولاد است. لازم است که لوله‌های انتقال این گاز در حداکثر فاصله از منابع حرارتی قرار داشته باشند. منابع اکسیژن هم باید تحت تدابیر ایمنی نگهداری شوند. پیش از شروع کار باید نشت مونوکسید کربن در محیط‌های مشکوک به وجود این گاز را با دستگاه‌های مخصوص، بررسی کرد. لازم است که همه‌ی محیط‌های بسته به تهویه‌کننده‌های صنعتی خودکار مجهز شوند. تجهیز کارگاه‌های با درجه‌ی حرارت بالا به دمنده‌ها و خنک‌کننده‌های مقاوم به گرما یا شبکه‌های گرمایی آبی نیز توصیه می‌شود.
سخن آخر درباره ایمنی در فولادسازی
نکته‌ی آخری که باید درباره‌ی ایمنی در فولادسازی و شاید همه‌ی صنایع به آن اشاره کنیم، لزوم برقراری محیط کار آرام و به دور از درگیری ذهنی یا جسمی برای کارکنان است. احتمال بروز خطای انسانی ناخواسته از سوی کارگری که از محیط کار خود راضی نیست، همواره بیشتر است.
