انفجار انسان‌ساخت، نیم ساعته معلوم می‌شود
۸ دلیل علمی درباره شایعات لرزه دیشب اصفهان؛ شاهد زلزله بودیم یا انفجار هسته‌ای؟
زلزله بامداد امروز در زواره از توابع اصفهان شایعه انجام آزمایش هسته‌ای را در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی بر سر زبان‌ها انداخت، اما بررسی علمی نتایج و واکنش صاحب‌نظران نشان می‌دهد لرزه بامداد امروز در اصفهان فقط یک زلزله بوده است.
بامداد امروز زلزله‌ای به بزرگای ۵.۳ در مقیاس ریشتر حوالی زواره در استان اصفهان را به لرزه درآورد، زلزله‌ای که علاوه بر نکات قابل توجه درباره یک حادثه طبیعی از یک منظر دیگر هم مورد توجه قرار گرفت، آن‌هم اینکه آیا زمین لرزه‌ی بامداد امروز در اصفهان یک انفجار انسان‌ساز بوده است؟ از لحظه وقوع زلزله برخی از رسانه‌ها به ایده دوم دامن زدند، در فضای مجازی هم شایعاتی درباره انجام آزمایش هسته‌ای در اصفهان دست به دست می‌شود، این درحالی‌ست که شواهد علمی نشان می‌دهد زواره در استان اصفهان فقط به‌دلیل وقوع زلزله به لرزه درآمد، ضمن اینکه گزارش نهادهای بین‌المللی هم لرزه بامداد امروز را یک اتفاق طبیعی عنوان کردند، به تعبیر مهدی زارع، زلزله‌شناس تشخیص اینکه زمین‌لرزه اصفهان زلزله بوده یا انفجارِ انسان‌ساز فقط به «نیم ساعت» زمان نیاز داشت و اگر معادل ۶۷۰ تن تی‌ان‌تی انرژی آزاد شده در این لرزه انسان‌ساز بود تا صبح امروز همه‌ی نهادهای بین‌المللی مربوطه گزارش داده بودند.
اگر انفجار انسان‌ساخت بود نیم ساعته معلوم می‌شد
شرایط خاورمیانه آن‌قدر حساس هست که از هر اتفاقی گزارش‌های ضد و نقیض برای وقوع یک جنگ منتشر شود، یکی از همین اتفاق‌ها زمین لرزه بامداد امروز در توابع استان اصفهان بود، زلزله‌ای که بلافاصله مورد سو استفاده قرار گرفت و عده‌ای برچسب آزمایش هسته‌ای به آن چسباندند، درحالی‌که کارشناسان با توجه به اطلاعات حادثه یقین دارند لرزه بامداد امروز در اصفهان فقط یک زمین لرزه بود. درهمین‌باره مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله به خبرآنلاین می‌گوید: « زلزله‌ای که اخیراً رخ داده، معادل انرژی آزاد شده از انفجار ۶۷۵ تن تی‌ان‌تی است. این مقدار انرژی بسیار قابل توجه است و اگر چنین انرژی در قالب یک انفجار انسان‌ساخت آزاد می‌شد، به سرعت توسط ایستگاه‌های لرزه‌نگاری در خارج از ایران ثبت و گزارش می‌شد. این بررسی‌ها معمولاً ظرف کمتر از نیم ساعت با استفاده از روش‌های مختلفی مانند تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های برخط ماهواره‌ای تکمیل می‌شوند.»
توجه دیگر این زلزله شناس به عمق زلزله است، او توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه عمق تخمینی این زلزله حدود ۱۰ کیلومتر است و در تمام ایستگاه‌های لرزه‌نگاری اطراف ایران همین اطلاعات با کیفیت بالا ثبت شده است نشان می‌دهد که لرزه بامداد امروز یک زلزله بوده است.» به‌گفته‌ی زارع انفجار انسان‌ساخت معمولاً یک پدیده سطحی یا نزدیک به سطح خواهد بود.
او بیان می‌کند: «هیچ تردیدی وجود ندارد که این رویداد یک زلزله طبیعی بوده است نه یک انفجاری انسان‌ساخت. اگر چنین انفجاری توسط انسان اتفاق می‌افتاد و مراکز بین‌المللی آن را تشخیص می‌دادند در شرایط حساس کنونی منطقه، این موضوع بلافاصله توسط رسانه‌های بین‌المللی گزارش می‌شد.»
بررسی هشت دلیل علمی؛ زلزله بود یا انفجار هسته‌ای؟
با این وجود به کمک هوش مصنوعی زلزله زواره اصفهان را یک‌بار دیگر بررسی کردیم، نتایج بررسی‌ها به این شرح است: «با اطمینان علمی بالا می‌توان گفت که زلزله بامداد ۱۱ مهر ۱۴۰۴ در زواره، یک رویداد کاملاً طبیعی و تکتونیکی بوده و هیچ ارتباطی با انفجار یا تست هسته‌ای ندارد. تمام شواهد علمی ثبت‌شده توسط شبکه‌های لرزه‌نگاری ملی و بین‌المللی، این رویداد را به عنوان یک زلزله طبیعی طبقه‌بندی می‌کنند.»
در ادامه، هشت دلیل علمی قطعی که این نتیجه‌گیری را تایید می‌کند، به تفصیل بررسی می‌شود، هر هشت معیار علمی کلیدی، همگی با مشخصات یک زلزله طبیعی منطبق هستند و هیچ‌کدام با ویژگی‌های یک انفجار همخوانی ندارند.
تحلیل تفصیلی شواهد:
یک - عمق ۱۰ کیلومتری: فراتر از دسترس تکنولوژی بشر برای انفجار
این قوی‌ترین و قطعی‌ترین دلیل برای رد فرضیه انفجار است. زلزله زواره در عمق ۱۰ کیلومتری پوسته زمین رخ داده است درحالی‌که انسان برای حفر یک چاه حدود ۱۲ کیلومتری در زمین ۳۰ سال وقت صرف کرده است.
- عمیق‌ترین حفاری بشر: چاه کولا در روسیه با عمق ۱۲.۳ کیلومتر که حفر آن ۳۰ سال طول کشید!
- عمق معمول تست‌های هسته‌ای: ۰.۵ تا ۲ کیلومتر.
حفاری در عمق ۱۰ کیلومتر برای ایجاد یک انفجار، به دلیل دمای بالای ۲۵۰ درجه، فشار خردکننده ۲۵۰۰ اتمسفری و هزینه میلیاردها دلاری، نه تنها غیرممکن، بلکه بی‌معناست. هیچ کشوری در جهان هرگز تستی در چنین عمقی انجام نداده است.
دو و سه: امواج لرزه‌ای، اثر انگشت زلزله
هر رویداد لرزه‌ای، امواج فشاری (P) و برشی (S) تولید می‌کند که مانند اثر انگشت آن رویداد عمل می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد امواج فشاری و برشی لرزه زواره به زلزله شباهت دارد.
- انفجار: مانند یک بادکنک که می‌ترکد، فشار را به بیرون پرتاب می‌کند. موج P بسیار قوی و موج S بسیار ضعیف است. (نسبت mb:Ms > ۲.۰)
- زلزله: حاصل لغزش دو صفحه سنگی است. امواج P و S هر دو قوی و متعادل هستند. (نسبت mb:Ms ≈ ۱.۰)
داده‌های زلزله زواره: نسبت mb:Ms این رویداد حدود ۱.۰ گزارش شده و امواج S قوی و واضحی در تمام ایستگاه‌ها ثبت شده است که کاملاً منطبق بر الگوی یک زلزله طبیعی است.
چهار و پنج: توالی لرزه‌ای، داستان یک گسل فعال
این یکی از بارزترین تفاوت‌هاست.
- انفجار: یک رویداد آنی و تک‌ضربه‌ای است. هیچ پیش‌لرزه‌ای ندارد.
- زلزله: فرآیندی است که در آن تنش در گسل به تدریج آزاد می‌شود.
توالی لرزه‌ای زواره:
- پیش‌لرزه‌ها: حداقل ۳ پیش‌لرزه با بزرگی ۳.۱ تا ۳.۷ در ساعات قبل از لرزه اصلی ثبت شد.
- پس‌لرزه‌ها: بیش از ۱۵ پس‌لرزه تا کنون ثبت شده که فراوانی آن‌ها از قانون Omori (یک الگوی ریاضی مشخص برای کاهش پس‌لرزه‌ها) پیروی می‌کند.
این الگوی پیش‌لرزه، لرزه اصلی و پس‌لرزه، امضای قطعی یک فرآیند طبیعی در گسل است.
شش، هفت، هشت: موقعیت، سازوکار و شکل موجف تطابق کامل با زمین‌شناسی منطقه
- موقعیت: زلزله دقیقاً در امتداد گسل فعال و شناخته‌شده زواره رخ داد، منطقه‌ای با سابقه لرزه‌خیزی. سایت‌های تست هسته‌ای در مناطق با زمین‌شناسی پایدار و ایزوله انتخاب می‌شوند.
- سازوکار کانونی (Focal Mechanism): این معیار «نحوه حرکت سنگ» را توصیف می‌کند. گزارش‌ها سازوکار برشی (Strike-slip) را تایید کرده‌اند، به این معنی که دو صفحه گسل از کنار هم عبور کرده‌اند. سازوکار یک انفجار، انبساطی (Isotropic) است.
- شکل موج: شکل موج ثبت‌شده از این رویداد، پیچیده و چندفازی است که مشخصه یک گسیختگی تدریجی در یک صفحه گسل است، نه یک انفجار تک‌ضربه‌ای.
اجماع بین‌المللی: تایید مراکز لرزه‌نگاری جهانی
تمام سازمان‌های معتبر بین‌المللی این رویداد را به عنوان یک زلزله طبیعی تشخیص داده‌اند:
- USGS (آمریکا): Event ID: us7000n8xx | Type: EARTHQUAKE | Depth: 10.0 km
- EMSC (اروپا): Region: CENTRAL IRAN | Origin: TECTONIC | Depth: 10 km
- CTBTO (سازمان منع آزمایشات هسته‌ای): این سازمان که وظیفه رصد انفجارهای هسته‌ای در سراسر جهان را دارد، هیچ هشداری صادر نکرده است که خود قوی‌ترین تایید بر طبیعی بودن رویداد است.
پاسخ به شبهات رایج
- «شاید تکنولوژی پیشرفته‌ای برای حفاری عمیق دارند؟»
- چنین حفاری ۱۰-۱۵ سال زمان می‌برد، قابل پنهان‌سازی از ماهواره‌ها نیست و از نظر فیزیکی و اقتصادی بی‌معناست.
- «چرا نمی‌تواند یک انفجار بزرگ در سطح زمین باشد؟»
- انفجارات سطحی عمق کانونی ۱۰ کیلومتری ثبت نمی‌کنند، امواج S قوی ندارند و فاقد الگوی پیش‌لرزه/پس‌لرزه هستند.
نتیجه‌گیری نهایی
با کنار هم گذاشتن هشت شاخص علمی کلیدی (عمق زیاد، نسبت امواج لرزه‌ای، الگوی پیش‌لرزه و پس‌لرزه، تطابق با گسل فعال، سازوکار برشی و تایید اجماع بین‌المللی) هیچ تردید علمی باقی نمی‌ماند که زلزله زواره یک پدیده کاملاً طبیعی و تکتونیکی بوده است. این رویداد نتیجه فرآیند میلیون‌ها ساله حرکت صفحات زمین‌ساختی و تجمع تنش در گسل فعال زواره است که سرانجام به صورت یک زلزله متوسط آزاد شد.
