باروت زیر کاخ تاریخی گلستان؛ زودتر شوآف و نمایش خطرناک را متوقف کنید

در پی انتشار خبر کشف تازه‌ترین نگاتیوهای تاریخی کاخ گلستان، محمد جمالی، فعال فرهنگی، طی یادداشتی نوشته، به مسئولان کاخ هشدار داده نگهداری این آثار در شرایط معمول می‌تواند به فاجعه‌ انفجار منجر شود. در ادامه متن کامل یادداشت او را می‌خوانید:

خبر پرسروصدای کشف ۳۱ حلقه نگاتیو فیلم مربوط به دوره قاجار و ساعاتی بعد یک گزارش تصویری که در آن خانم آفرین امامی مدیر و آقای رضایی امین‌ اموال محترم کاخ گلستان و مشغول ارائه توضیحات نشان می‌دهد، در فضای مجازی بسیار فراگیر شد.

بینندگان شاید با دیدن قفسه‌های بایگانی ریلی و دستکش‌های لاتکس آبی‌رنگ تصور کنند که چه عالی که موزه‌داران ما اصول استاندارد را رعایت می‌کنند! اما این لایه‌ نحیف از واقعیت در نگاه فرد متخصص دیده نمی‌شود یا به‌سرعت دریده می‌شود و به لایه‌ای هولناک‌تر از واقعیت می‌رسد؛ نگاتیوهای کشف‌شده ماننده جعبه‌ای از باروت عمل می‌کند و اگر کمی شیمی بدانیم خواهیم فهمید که این جعبه‌ها خود باروت است، به چه معنا؟ این نگاتیوها از نیتروسلولز (Cellulose Nitrate) ساخته می‌شد، که از واکنش سلولز طبیعی (پنبه یا چوب) با اسید نیتریک و اسید سولفوریک به ‌دست می‌آید یعنی همان ترکیب اصلی پنبه باروت(Gun Cotton) ماده‌ای که از قرن نوزدهم برای ساخت مواد منفجره استفاده می‌شد.

سال ۱۹۳۷ آتش‌سوزی یکی از انبارهای کمپانی فاکس قرن بیستم در نیوجرسی منجر به فوت یک نفر و جراحت دو نفر و از بین رفتن حدود ۴۰ هزار حلقه نگاتیو شد. آتش‌سوزی مهیب کلینیک کلیولند در ۱۹۲۹ که منجر به فوت ۱۲۳ نفر و جراحت ۹۲ نفر شد به دلیل انفجار انبار فیلم‌های نیتروسلولزی اشعه ایکس بود. آتش‌سوزی سینماتک فرانسه در ۱۹۵۹ منجر به از بین رفتن پنج ‌هزار حلقه نگاتیو از دوران صامت و ناطق سینما شد. نیترات به دلیل این‌که هنگام سوختن از خود اکسیژن آزاد می‌کند به سوختن خود بیشتر کمک می‌کند و حتی زیر آب شعله‌ور است و تقریبا خاموش کردن آن غیرممکن است.

شاید تصور کنید این اتفاقات مربوط به گذشته است اما حادثه درFédération Internationale des Archives du film (FIAF) – منطقه وَنسان (Vincennes)پاریس در سال ۲۰۲۰ خلاف آن را ثابت می‌کند و نشان می‌دهد بی‌دقتی در حمل‌ونقل و عدم رعایت استانداردهای مربوط به نگهداری فیلم‌های نیتروسلولزی هر زمان می‌توان منجر به بروز فاجعه شود.

علاوه بر استاندارد شماره ۴۰ انجمن ملی حفاظت در برابر آتش ایالات متحده که از سال ۱۹۵۳ هر سال روزآمد می‌شود، انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی IATA درخصوص جابه‌جایی این نوع نگاتیوها دستورالعمل (قوانین کالاهای خطرناک) (DGR)دارد. راهنمای فنی شرکت Kodak در زمینه نگهداری و حمل‌ونقل فیلم‌های نیتروسلولزی حائز اهمیت است.

یکشنبه ۲۷ مهرماه به خاطر یک کار اداری که در وزارت اقتصاد داشتم به کاخ گلستان نزدیک بودم پیاده رفتم تا سعی کنم آقای رضایی امین‌اموال موزه را پیدا کنم تا شفاهاً مخاطرات برخورد بسیار بی‌محابا و پرخطر ایشان و مسئولان موزه را با این نگاتیوها یادآوری کنم اما تلاشم برای تماس با ایشان ناموفق ماند.

بنابراین لازم دانستم جهت روشنگری و ثبت شدن در تاریخ مطلب حاضر را منتشر کنم. چراکه ما بیش از آن‌که به دنبال برخورد حرفه‌ای و تخصصی با میراث خود باشیم همانند بسیاری از حوزه‌های دیگر بیشتر به دنبال نمایش و تبلیغات هستیم. خواهشمند است از هرگونه قرار دادن قوطی‌های نگاتیو در کنار دیگر اشیاء یا نمایش آن‌ها در برابر دوربین و افراد خودداری کرده و در فضای بین دو تا پنج درجه سانتیگراد و نور کمتر از ۱۰ (Iux تقریبا تاریک) و رطوبت نسبی ۳۰-۲۰ درصد نگهداری شود و وسایل و تجهیزات اطفای حریق در نزدیکی اتاق مهیا باشد، ضمن این‌که به هیچ‌ وجه در قوطی‌های نگاتیو باز نشود چراکه علاوه بر خطر آزاد شدن گازهای سمی خطر اشتعال بسیار محتمل است.

خواهش بنده به ‌عنوان یک شهروند از خانم امامی و مسئولان کاخ گلستان این است که نمایش خطرناک فیلم در مقابل دوربین و یا حتی شخص وزیر یا هر فرد دیگری را متوقف کرده و سریعا محل مخصوص مطابق استانداردهای نام‌برده (که من اهم آن‌ها را نوشته و موارد دیگر مانند تهویه و نصب سنسور جهت پایش افزایش دما یا انتشار گاز را به متخصصان و کارشناسان خبره کاخ گلستان می‌سپارم) را جهت نگهداری اصولی و ایمن این نگاتیوها فراهم کرده و با یکی از مؤسسات معتبر فرانسوی در زمینه تثبیت، بازبینی، ترمیم و اسکن آن‌ها وارد مکاتبه شوند.