به گزارش خرداد ،از نظر علم زمین شناسی، پدیده ی زلزله تابعی مشخص از نسبت انرژی ذخیره شده در سطح گسل موجود در یک منطقه ی زمینی به مقاومت آن صفحه است. تغییر در زمان وقوع زلزله زمانی اتفاق می افتد که تغییر در میدان تنش یا مقاومت سطح گسل ایجاد شود. حال این که چه مواردی ممکن است در زمان اتفاق افتادن این پدیده ها موثر باشد، مختلف است. از جمله ی این اتفاقات می توان به وقوع زلزله های دیگر در صفحات مشترک زمینی، تغییرات سطح آب زیر زمینی، حرکت توده ی مایع ماگمایی در عمق زمین، نیروی گرانش ماه بین خورشید و سایر سیارات دیگر که به جو کره ی زمین نزدیک هستند، طوفان های مغناطیسی، لکه های خورشیدی، تغییرات دمایی و انفجارات هسته ای را نام برد. از بین تمامی این موارد، زلزله های اطراف یک منطقه، اثری بیشتر و مشهود تر نسبت به سایر عوامل دیگر در وقوع زلزله دارد. پدیده ی زمین لرزه و وقوع آن در روی یک گسل خاص از یک طرف سبب تخلیه تنش ها و انرژی های صفحات زمین و از طرفی دیگر منجر به کاهش خشکی و مقاومت سطح گسل شده و در نتیجه نقش اساسی در تأخیر یا به جلو انداختن زمان وقوع زلزله های بعدی خواهد داشت. تغییرات تنش ایجاد شده از سایر پدیده ها معمولاً نسبت به تنش های زلزله ناچیز بوده و بیشتر نقش تحریک کننده دارند که در علم زمین شناسی به آن پیش لرزه می گویند که در اکثر اوقات ما حتی آن ها را اصلا حس هم نمی کنیم و فقط مراکز زلزله نگاری و دستگاه های حساسشان متوجه آن می شوند و ثبت می کنند.
علت وقوع زلزله ها در شب؛
چرا بیشتر زلزله ها شب ها اتفاق می افتند؟
خرداد:تا به حال به این موضوع دقت کرده اید که اکثر زلزله ها در شب اتفاق می افتد؟ از نظر شما چرا این پدیده در شب اتفاق می افتد؟ این باور در میان مردم شکل گرفته است که زلزله ها و به طور خاص، زلزله های شدید در شب رخ می دهند. کارشناسان زلزله نگاری و مراکز زلزله سنجی، اخیرا در پی پاسخ به این مطلب آمده اند که این سوال را به صورت علمی وعمومی پاسخ دهند.
البته نباید این مسئله را نادیده بگیریم که این پیش لرزه ها حامل علائم و نشان هایی هستند از وضع کلی زمین به صورت جزئی و کلی و شاید از وقوع پدیدهای دیگر و بزرگ تر در آینده خبر می دهند. یکی از پدیده هایی که نقش تحریک کننده در وقوع زلزله ها دارد اثر جاذبه ی گرانشی بین ماه و خورشید است. نقش جاذبه ماه وخورشید در وقوع زلزله از گذشته، مورد علاقه ی محققین لرزه شناسی و زمین شناسی بوده است و تحقیقات متعددی در این خصوص انجام شده است. کارشناسان و دانشمندان علوم زمینی و زلزله شناسی، در بیان توضیح چرایی این پدیده می گویند که اثر کشش ماه و خورشید در تحریک زمین لرزه های دستگاهی ایران و در مقیاس کلی تر تمام مناطق زلزله خیز جهان، در بازه زمانی های بین سال های ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۷، مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت پس از مراحل مختلف و آزمایشات متعدد به نتایجی دست یافته اند. در درجه ی اول برای دست یافتن به پاسخ این سوال در زمینه ی زلزله های ایران، زمان وقوع زلزله های مورد بررسی از میلادی به قمری تبدیل شده و فراوانی زلزله ها در روزهای قمری، فصول مختلف سال و در طول شبانه روز مورد بررسی قرار گرفته اند. در مراحل بعدی، ساعت و زمان وقوع زلزله با ساعت حداکثر کشش ماه و خورشید در سه مولفه شرقی، غربی، شمالی، جنوبی به همراه مولفه های به شدت تاثیر گذار دیگر، مقایسه شده است.
نتایج این بررسی نشان می دهد که ساعت وقوع زمین لرزه ها در ایران که کشور موضوع زلزله بوده است، تصادفی نبوده و کاملاً تابع کشش گرانشی بین ماه و خورشید می باشد. به طور مثال، بیشترین تعداد زمین لرزه ها در فصل بهار و در اوایل و اواخر ماه قمری اتفاق افتاده است. در زمان های قدیم تر، مردم اعتقاداتی سفت و سخت در این زمینه داشتند تا جایی که بعضی از اقوام باستانی ۱۵ هر ماه را تعطیل می کردند چون بر اساس علوم زمان خویش معتقد بودند که گرانش بین خورشید و ماه در آن زمان اتفاق می افتد. زمان اوج زلزله در بهار وپاییز یعنی زمان اعتدالین و بعد از ظهر بین ساعات ۱۶ تا ۱۷ است. در حالی که در تابستان و زمستان یا همان انقلابین، در هنگام شب و به صورت میانگین بین ساعات ۱۹ تا ۲۱ اتفاق می افتد. ماه و زمین همدیگر را جذب نموده و به دور مرکز یکدیگر، چرخش می کنند. چرخش زمین به دور خودش شتاب خارج از مرکز ثابت ایجاد می کند که به طرف خلاف جهت ماه است. برآیند این دو نیرو، جذر و مد را در کره زمین که شامل اقیانوس ها، اتمسفر و پوسته ی جامد زمین است را ایجاد می کند که اثرات مختلفی همچون زلزله را برای زمین دارد.
دانشمندان علم زلزله شناسی میگویند که اثر کشش ماه و خورشید دروقوع زلزله وابسته به امتداد گسل است. همانطور که بالاتر گفتیم، از بین سال های ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۷ میلادی، داده های مرکز لرزه نگاری در محدوه ی جغرافیایی ایران مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی اطلاعاتی که از این داده ها به دست آمد، مشخص شد که بیشترین تعداد زمین لرزه ها در ایران، اوایل و اواخر ماه صورت گرفته است. در واقع اول و آخر هرماه تعداد زلزله ها بیشتر از حد متوسط و اواسط ماه در حد متوسط بوده است. ایران کشوری است که از نظر علم زمین شناسی بر روی نقاط گسل قرار گرفته است و اگر به لرزش های اخیر در صفحات جغرافیایی ایران نگاه کنیم در میابیم که ایران پتانسیل بالایی در زلزله خیزی دارد. در آخر باید بگوییم که زمین لرزه های مختلف در ایران علاوه بر مواردی که در بالاتر ذکر شد، ساعت طلوع و غروب خورشید در وقوع این پدیده به شدت تاثیر گذار است. بررسی ها نشان می دهند که بنابر وقوع ساعت حداکثر و حداقل نیروی کشش بین ماه و خورشید عمدتاً زلزله ها، ۲ ساعت قبل و یا ۲ ساعت بعد از حداکثر یا حداقل مقدار کشش گرانش بین ماه و خورشید اتفاق افتاده اند.
