دولت هاج‌و‌واج و شمال گرفتار؛ سرنوشت دردناک بزرگترین نیروگاه شمال را بخوانید
تحقیقات نشان می‌دهد که پسروی آب دریای خزر همچنان ادامه دارد؛ پدیده‌ای که در درازمدت چالش‌های زیادی برای زیرساخت‌های استان‌های شمالی به وجود خواهد آورد.
هرچند بسیاری بر این باورند که رودخانه ولگا حدود ۸۵ درصد از آب دریای خزر را تأمین می‌کند و نهضت سدسازی در سواحل شمالی این دریا مهمترین عامل پسروی آن به شمار می‌رود اما تحقیقات اخیر نشان داده که این مسأله به‌تنهایی نمی‌تواند عامل پسروی گسترده باشد. تشدید گرمایش زمین و تغییر الگوی باد در منطقه میانی خزر از عوامل دیگر سرعت‌بخشی به پسروی آب دریای خزر است که این بزرگترین دریاچه جهان را هر روز به سمت کوچک‌تر شدن پیش می‌برد.
اگرچه پسروی آب دریای خزر، مشکلات زیست‌محیطی و زیرساختی متعددی در استان‌های شمالی به وجود آورده اما به نظر می‌رسد بیشترین آسیب، متوجه نیروگاه شهید سلیمی نکاست که حدود چهار درصد از برق کشور را تأمین می‌کند.
با توجه به تداوم و سرعت پسروی آب دریاچه خزر، بدون شک این چالش در سال‌های آینده اختلالات گسترده‌ای در فرایند تولید برق نیروگاه ایجاد خواهد کرد و اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود چند استان در خاموشی فرو خواهند رفت!
نیروگاه شهید سلیمی نکا با چهار واحد بخار به ظرفیت هرکدام ۴۴۰ مگاوات، دو واحد گازی به ظرفیت هریک ۶/۱۳۷ مگاوات و یک واحد بخارسیکل ترکیبی با ظرفیت ۱۶۰ مگاوات ، نقش مؤثری در پایداری شبکه سراسری برق کشور دارد.
حمایت دولت از نصب پنل‌های خورشیدی
مهتاب مظفری سوادکوهی در ادامهخ در روزنامه اطلاعات نوشت: زمستان گذشته، استاندار مازندران، نشستی با رئیس و اعضای هیأت رئیسه دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل برگزار کرد و از نخبگان این دانشگاه خواست که راهکارهای خود را برای حل مشکل نیروگاه برق نکا ارائه دهند.
مهدی یونسی رستمی، پیشنهاد لایروبی آب دریای خزر را نیز مطرح کرده و اعتبارات خوبی به آن اختصاص داده بود که در صورت عملیاتی شدن در اختیار دانشگاه قرار بگیرد.
بهره‌مندی از انرژی تجدیدپذیر و نصب پنل‌های خورشیدی از دیگر راهکارهایی است که استاندار مازندران، ادعای فراهم بودن سازوکارهای حمایتی آن را دارد. او از صاحبان حرف و مشاغل در مازندران خواسته با حمایت دولت، نسبت به ایجاد نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس یا تولید برق از طریق انرژی خورشیدی اقدام کنند تا مشکل ناترازی انرژی در این استان به حداقل خود برسد.
با این که مشکل کمبود برق در استان‌های شمالی کاملا جدی و زیرساخت‌های تولید برق در آن قدیمی و فرسوده است اما طرح‌های حمایتی دولت همچنان در دست‌اندازهای بودجه‌ای گیر کرده و دستورالعمل‌های اجرایی استانداری و وزارت نیرو نیز روی کاغذ باقی مانده است.
حوضچه‌های آرامش
اگر بزرگترین مصرف‌کننده برق کشور را صنایع بدانیم و الگوی مصرف خانگی را الگویی اصلاح‌نشده و ناپایدار، لزوم توسعه و ترمیم زیرساخت‌های تولید انرژی بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
نیروگاه شهید سلیمی نکا یکی از همین زیرساخت‌های مهم تولید انرژی در شمال کشور است که اگرچه سخاوت دریا از او رو برگردانده اما چشم امیدش به دست مبتکران دانشگاهی و سخاوت دولتمردان دوخته شده است. مدیرعامل شرکت مدیریت تولید برق نکا می‌گوید: در حال حاضر مهمترین مشکل نیروگاه شهید سلیمی نکا خارج شدن حوضچه‌های آرامش از وضعیت طبیعی به دلیل پسروی آب دریاست.
عبدالرضا محمودی رستمی تصریح می‌کند: این حوضچه‌ها مجهز به هشت پمپ خنک‌کننده هستند که آب دریا را برای خنک کردن بخار آب در کندانسور، پمپاژ کرده و به نیروگاه می‌رسانند. متأسفانه در اثر پسروی، سطح آب دریای خزر یک متر و ۸۰ سانتی‌متر کاهش پیدا کرده و امواج آن نیز حدود ۱۳۰ تا ۱۴۰ متر از ساحل نیروگاه فاصله گرفته است.
این کاهش سطح باعث می‌شود سطح آب در حوضچه‌ها نیز پایین برود. پایین رفتن سطح آب در حوضچه‌ها سرعت کشیده شدن آب به داخل آن‌ها را افزایش داده و در نهایت گل و لای بستر دریا را به داخل حوضچه‌ها می‌کشاند. این موضوع نیاز به لایروبی را بالا برده که اگر به طور مستمر انجام نشود، مسیر حرکت آب به سمت پمپ‌ها مسدود خواهد شد.
حوضچه‌های نیروگاه نکا به شکل مستطیل هستند و آب دریا به عرض ۲۰ متر وارد آن‌ها می‌شود. متأسفانه در چند سال اخیر، علی‌رغم لایروبی‌های انجام‌شده نتوانستیم هر هشت پمپ را فعال کنیم و این تهدیدی جدی از سوی دریای خزر محسوب می‌شود.
رستمی از عقد قرارداد با قرارگاه خاتم‌الانبیا خبر می‌دهد و می‌گوید: به موجب این قرارداد، عملیات لایروبی حوضچه‌های آرامش به صورت مستمر انجام می‌گیرد که خوشبختانه نتایج خوبی به همراه داشته است. ما توانستیم در تابستان امسال با حداکثر ظرفیت، برق تولید کنیم اما اگر روند پسروی آب دریا با همین سرعت ادامه پیدا کند به طور قطع در آینده‌ای نه‌چندان دور، حوضچه‌ها به طور کامل از مدار خارج شده و کارایی خود را از دست خواهند داد.
در انتظار تأیید طرح نهایی
مدیر عامل شرکت تولید برق نکا به تأیید چند طرح توسط معاونت طرح و توسعه وزارت نیرو اشاره می‌کند و می‌گوید: طرح اول، برداشت آب از اعماق دریا با پمپ‌های قدرتمند و پمپاژ آن به سمت حوضچه‌هاست که طرحی بسیار پرهزینه است.
طرح دوم، احداث برج تر یا برج خنک‌کننده است. عملکرد این برج همانند کولر آبی است که از طریق تبخیر سطحی، آبی را که در سیستم در گردش است خنک می‌کند. نمونه این برج در نیروگاه‌های دیگر کشور نیز وجود دارد و ما در انتظار تأیید نهایی آن هستیم.
عبدالرضا محمودی توضیح می‌دهد: نیروگاه شهید سلیمی نکا از سال ۱۳۵۸ وارد مدار تولید شد. این نیروگاه به علت سیستم تولید برق از طریق بخار و نیاز به آب خنک‌کننده، در نزدیکی دریا تعبیه شده است. در این نیروگاه، آب مقطر به بخار تبدیل می‌شود و با فشار زیاد، توربین‌ها را به حرکت درمی‌آورد. بخار حاصل باید مجددا تقطیر شود تا در سیکل بسته تولید برق قرار گیرد. عملیات تقطیر و خنک کردن این بخار، توسط آب دریا انجام می‌شود که به خاطر کاهش میزان آب در حوضچه‌ها پمپاژ آن با مشکل جدی مواجه شده است.
راه‌اندازی سیستم آب‌شیرین‌کن
محمودی می‌گوید: در چندسال اخیر موفق شدیم سیستم آب‌شیرین‌کن را در نکا راه‌اندازی کنیم که در فاز اول، حدود ۳۰ درصد آب خام مصرفی نیروگاه را تأمین می‌کند. اگر این پروژه تکمیل شود و بتوانیم از صددرصد ظرفیت آن استفاده کنیم دیگر نیازی به سفره‌های آب زیرزمینی نخواهیم داشت.
تا امروز طرح‌های مطالعاتی زیادی برای تأمین آب خنک‌کننده نیروگاه پیشنهاد شده که هیچ کدام مورد تأیید وزارت نیرو قرار نگرفت.
از میان طرح‌های ارائه‌شده، برج تر، طرحی عملیاتی و مقرون به‌صرفه شناخته شده که کاملا بومی است و تحریم‌ها تأثیری بر روند احداث و اجرایی شدن آن ندارد.
این مدیر نیروگاهی تأکید می‌کند: ذات نیروگاه‌های بخار بر اساس سیکل ترمودینامیکی استوار است که مهمترین عنصر چرخه آن، آب مقطر است. آب خنک‌کننده را می‌توان به روش‌های مختلف تأمین کرد اما آب شیرین و مقطر را نه. نیروگاه دماوند در منطقه خشک پاکدشت استقرار یافته که سیستم خنک‌کننده آن از طریق احداث سازه‌های بلند و به صورت سلولی و به وسیله هوا کار می‌کند.
این کار در آبادان به روش دیگری انجام می‌شود. سیستم‌های خنک‌کننده در هر منطقه به فراخور اقلیم و شرایط آب و هوایی همان منطقه کار می‌کنند.
۴ هزار مگاوات ، پیک مصرف
عبدالرضا محمودی رستمی می‌گوید: ظرفیت تولید برق در نیروگاه شهید سلیمی نکا ، دوهزار و ۲۱۴ مگاوات در لحظه است اما با توجه به محدودیت‌ها و پسروی آب دریا میزان تولید برق در تابستان امسال ۱۸۰۰ مگاوات بوده است. البته یک واحد گازی نیز مردادماه امسال به ظرفیت نیروگاه اضافه شد. اگر برق تولیدی در نیروگاه نوشهر و چند نیروگاه کوچک در مازندران را هم به آن اضافه کنیم میزان تولید برق در استان به دو هزار و ۵۰۰ مگاوات می‌رسد، این درحالی است که میزان برق مصرفی مازندران در ایام پیک مصرف و ورود مسافران، بالغ بر چهار هزار مگاوات است که بخشی از این کسری توسط تهران و بخش عمده آن از خراسان تأمین می‌شود.
متأسفانه اقلیم مازندران و شرجی بودن هوا در استان‌های شمالی، میزان استفاده از کولرهای گازی را در آن‌ها بالا برده و به همان نسبت میزان مصرف برق افزایش می‌یابد اما با خنک شدن هوا و کاهش مصرف، تولید برق در مازندران بیشتر از نیاز روزانه شده و ما می‌توانیم برق اضافی را به استان‌های همجوار انتقال دهیم.
حرف آخر
استان‌های شمالی علی‌رغم مسافرپذیر بودن و داشتن جمعیت شناور در فصول مختلف سال، از فراهم نبودن زیرساخت‌های توسعه‌ای و کمبود اعتبارات ملی رنج می‌برند؛ استان‌هایی که بین صنعتی شدن و قطب گردشگری و کشاورزی ماندن، سرگردانند و تکلیفشان مشخص نیست.
آنچه مسلم است این که برق، قابل ذخیره کردن نیست. این انرژی پاک در لحظه تولید می‌شود و در لحظه به مصرف می‌رسد. هرچند در قسمت‌های جنوبی دریای خزر و در محدوده ایران، عمق دریای خزر در برخی نقاط به بیش از هزار متر می‌رسد و ممکن است تا هزار سال دیگر هم خشک نشود اما عقب‌نشینی سواحل خزر در شمال ایران، انکارناپذیر است و در آینده‌ای نزدیک به صدها متر خواهد رسید.
این موضوع نیازمند بررسی و تخصیص اعتبارات ویژه است تا در تابستان آینده، مشکل ناتراژی انرژی در استان‌های شمالی مرتفع گردد. مازندران جزو پنج استانی است که در تابستان امسال، بیشترین زمان خاموشی را تجربه کرده و امروز چشم‌انتظار تدبیر وزارت نیروست تا بار سنگین گردشگری را راحت‌تر به دوش بکشد.
